terminów gramatycznych online
gerundium
Język: polski, łaciński
- Cz. II. O słowach osobno wziętych: Gddk/1816
- De syntaxi, abo o złączeniu słów: Sty/1675
- Etymologia: SzyPocz/1770, SzyGram/1767
- O imieniu i jegoż przypadkach: Sty/1675
- O niezmiernem bogactwie, piękności brzmień mowy Sł. Polskiej. Zdania najpoważniejszych badaczów polskich i obcych: Oż/1883
- Składnia: Łaz/1861
- Syntaxis: SzyPocz/1770, SzyGram/1767
- Verborum Coniugatio: Cell/1725
W gramatyce łac. rzeczownik odczasownikowy o defektywnej fleksji (ma tylko formy przypadków zależnych l. poj.), mający rekcję formom osobowym czasownika, łączący się z określeniami adwerbalnymi.
Cytaty
INFINITIVUS praesens Havēre mieć [...].
Gerundium, D' havere, dla mienia, ad havere mieć, havendo májąc.
Gerundia i Supina u Polaków nie mász, miásto onych zázywają pewnych słow i Imion, czego się doczytasz w Coniugácyach, Włoszi záś miásto nich zázywáją sposobu nieskończonego z pártykułámi di, a, da [...].
[...] Włoszy nie uzywáją tylko nágradzają to, Gerundio in do [...].
Ve, i ce, zwykły się inszym cząstkom przekłádać. Leć po nieográniczonym sposobie, Gerundium, i po uczęstnictwie mogą podczás być położone jáko to. Per diruelo mówiąc wam [...].
Ve, i ce, zwykły się inszym cząstkom przekłádać. Leć po nieográniczonym sposobie, Gerundium, i po uczęstnictwie mogą podczás być położone jáko to. Per diruelo mowiąc wam [...].
Tertiae Coniugationis Verba ná IO, zátrzymują swoje I. in tertia Plur. praesentis Indicativi, w cáłem Imperfectum i w Futurum Indicativi, tákoż in Praesente Coniunctivi, i participio praesente, i w Gerundium.
Gerundia Będąc, bywszy. Uczestnictwa Czas teraźn: będący, będąca, będące. Czas przyszły: mający być, mająca być, mające być.
P. Jak się formuje Participium czasu teraźniejszego? O. Dodawszy do Gerundium pierwszego literę y, jako: czytając, czytający. P. Jak się formują Participia czasów przeszłych?
P. Ktore Gerundia i Participia Rodzącym cieszą się spadkiem?
Gerundia. Będąc. Bywszy.
Tenże sam Spadek mają Gerundia, Uczestnictwa, i Przysłowia od Imion wzwyż wyrażonych pochodzące.
Gerundium. [...] en punissant [karząc].
O Imię - Słowach i Gerundiach.
[...] Imie - Słowy i Gerundia, mają po sobie też same przypadki, które mają słowa, od których one pochodzą.
[...] Gdy po rzeczowniku czasownikowym następuje 2gi p. podmiotu osobowego, zastępujemy go zawsze przymiotnikiem dla odróżnienia go od 2go p. przedmiotowego, np. rodzice wychowują, rodzicielskie wychowanie (nie: wychowanie rodziców) […]. Tu należy 2gi p. rzeczownika czasownikowego, tj. czasownik zamienia się na rzeczownik i kładzie się w 2gim p., gdy się nim przymiot czyli jakość wyraża; nie zamienia się zaś na rzeczownik, lecz kładzie się w trybie bezokolicznym, gdy się nim cel wyraża, co ma lub nie ma być zrobione. W staréj polszczyźnie używano w tym razie tylko trybu bezokolicznego, używanie zaś rzeczownika jest naśladowaniem łacińskiego gerundium, przeto zwyczajem niezupełnie powszechnym, np. Nasze tłomaczenia i używanie języka francuskiego pozbawiły nas może najpiękniejszéj cechy języka naszego, cieniowania wyrazów przyimkami i dobranemi przymiotnikami, na które już baczni nie jesteśmy, a które w Kochanowskim dodają wagi i dobitności wyrazom [...].
Andraszek Edm. Kdz [Edmund] powiada. "Przy takiej obfitości języka polskiego, a niedostatku łacińskiego, udano się do jimiesłowów, które gdy nie mają przy sobie przypadku drugiego, kładą się w rodzaju nijakim, jak rzeczowniki i nabywają się jimiesłowami osobliwemi (gerundia); gdy zaś mają przy sobie przypadek drugi, są jimiesłowami zwyczajnemi (participia)".