terminów gramatycznych online
supinum
Język: polski, łaciński
- Budowa wyrazów: Łoś II/1925
- Część II. O etymologii. O częściach dyskursu: Gott/1766
- Etymologia: Mał/1879
- Nauka o formach (Flexya): Mał/1863, Mał/1879
- O Ortografii: Kon/1759
- O imieniu i jegoż przypadkach: Sty/1675
- Oddział II. Budowa języka samskrytu: SkorM/1816
- Odmiennia (fleksja) uwagi ogólne: Łoś III/1927
- Składnia: Mał/1879
- Źródłosłowy rzeczowne i przymiotne: Trz/1865
Cytaty
Gerundia i Supina u Polaków nie mász, miásto onych zázywają pewnych słow i Imion, czego się doczytasz w Coniugácyach, Włoszi záś miásto nich zázywáją sposobu nieskończonego z pártykułámi di, a, da [...]
Ti pisze się w słowach, ktore się formują z Supinow Verborum.
Czasow iest pięć: Czas Teraznieyszy, Czas przeszły niedoskonały, czas przeszły doskonały, Czas przeszły więcey niż doskonały, Czas przyszły. Supinum y Gerundia.
Supina i Gerundia, czyli Imiesłowy warunkowe.
Przede wszystkiém spotykamy słowo w koniugacyi w postaci rzeczownika, zatrzymującego zresztą swoję czasownikową właściwość; np. widzieć, czynić, stać. Nazywamy formy takie bezokolicznym wyrazem słowa (infinitivus), a w pewnych razach także Supinum.
Oprócz wyrazu bezokolicznego czyli infinitiwu mamy też w języku naszym Supinum. [...] To jest, widzieć, słyszeć itd. wtedy jest zawsze supinum, kiedy się daje rozłożyć na jest do widzenia, ku widzeniu, żeby widzieć [...] jak łacińskie visum, visu. Na przykład mamy supina w następujących zdaniach: „tam już dostać wody zdrowéj" (Pol); — tego tu nie kupić, nie dostać.
Przyrostek -tu otworzył piérwotnie pewien rodzaj rzeczowników słownych, które supinum nazywamy.
Przedewszystkiém spotykamy słowo w koniugacyi w postaci rzeczownika, zatrzymującego zresztą swoję czasownikową właściwość; np. widzieć, czynić, stać. Nazywamy formy takie BEZOKOLICZNIKIEM (infinitivus), a w pewnych razach także SUPINUM.
Tego wyrazu imiesłów użyliśmy tutaj w znaczeniu obszerniejszém, obejmujemy w téj nazwie bowiem i Bezokolicznik, tudzież zapomniane już w dzisiejszym naszym języku Supinum.
Przeciwnie rzeczowniki participialne posługiwały się tu jedynie końcówką tematową i i u. I-tematy były Bezokolicznikiem, np. biti, bici, dziś bić. U-tematy miały znaczenie zapomnianych już dziś Supinów, np. bitu, starosł. bitъ. [...] I jedne i drugie wyrażenia, tak biti, jak bitu, były to substantiva abstracta nijakiego rodzaju.
Skądinąd dowodzi założenia mojego i to, że wszakże i ze Supinów mamy bezpośrednie substantiva verbalia [...].
§. 752. Odrębnego zgoła rodzaju jest użycie bezokolicznika w zastępstwie dziś już nieużywanego i zgoła zapomnianego Supinum [...]. Nie są to oczywiście pod względem formy swojéj supina, lecz mają tutaj znaczenie supinów.
Widać — słychać — czuć — znać — nie stać (mnie na to) — tam już dostać wody żywéj. Tu jest co robić, tu było (będzie) co robić; — tu nie ma co robić, tu nie było (nie będzie) co robić.
Z rzeczowników, utworzonych za pomocą przyrostków na -u, w językach słowiańskich zachowały się tylko męskie, mianowicie z dwoma sufiksami: -u i -nu, prasł. -ъ i -nъ, oraz sufiks supinu -tъ < -tum, -tu.
Suf. -tъ tworzył w języku prasł. supinum, ale jest rzeczą bardzo wątpliwą, czy ślady supinu zachowały się na gruncie polskim.
Zaliczają się też do konjugacji niektóre formy pochodne imienne mianowicie bezokolicznik i imiesłowy (odmiana jednak imiesłowów przez przypadki należy do deklinacji). Z form imienno-czasownikowych w języku polskim już nie spotykamy supinum).