Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

pronomen reciprocum
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: pronomina reciproca, reciproca, reciprocum, reciprocum Pronomen
Język: łaciński
Dział: Fleksja (współcześnie)

Cytaty

Mącz/1564 (war. B), s. 428a

Sua, sibi, Pronomen reciprocum, Duo sunt Pronomina reciproca, alterum Primitivum, quod vocant Sui, sibi, se a se omne et utriusque numeri.

Mącz/1564 (war. B), s. 436a

De Suus vide aliquid in Sui, Si substantivum reciproci Suus respicit ad Nominativum, qui praecedit verbum, tum elegantius in Reciprocatione utimur Suus quam Ipse, aut Eius.

Mora/1592, s. 134 I3v [138] Definicja

Quot sunt [Pronomina] Reciproca? Duo: Sui et Suus. Cur dicuntur Reciproca? Quia respiciunt eam personam [hoc est tertiam] quae proximè praecedit verbum principale in eadem oratione [hoc est, iż się wspák wracáją, do tej persony, ktora máło przedtym byłá wymowiona, albo iż ná one wzgląd máją.]

[Ile jest zaimków zwrotnych? Dwa: "sui" ('siebie') i "suus" ('swój'). Dlaczego nazywają się "zwrotne"? Ponieważ zwracają się do tej osoby (tj. trzeciej), która najbliżej poprzedza główny czasownik w danym wypowiedzeniu.]
Rot/1616, s. [147]

Darnach ist auch allhie zu mercken/ daß diese zwey Reciproca się vnd swoy in Polnischer Sprach/ zu allen dreyen personen gehören/ alß: Gotuię to sobie.

[Należy tu też zauważyć, że w języku polskim zaimki zwrotne się i swój należą do wszystkich trzech osób, np. Gotuję to sobie.]
Kn/1644 (I wyd. 1626), s. 656 Definicja

Reciprocum Pronomen. apud Grammaticos, Priscianum, etc. est quae ad eam personam tertiam quae praecessit redit. ut Orare iussit hera si se ames, ut ad fe venias, i. ad heram. Talia sunt duo, Sui, & Suus. De his copiosè Verrepaus agit l. 3.

Men/1649, s. 55

Observandum est hic diligenter pronomen hoc swoy et illud aliud reciprocum Siebie/ sui, ad omnes tres personas reciprocari.

Gut/1669, s. 200-201

Wie vielerley sind die Vornennwörter? Secherley. 1. Sind die / so auff eine gewisse Person weisen [Demonstrativa] Ja ich / Ty du / Ten dieser / In der / Ow Jener. 2. Die auff das vorhergehende wort sehen [Relativa] als: On Er. Ten der. Tenże derselbige. Ktory welcher. 3. Die umb etwas fragen [Interrogativa] als: Kto wer / Ktory welche / wieloráki? wie vielerley? jáky waserley. 4. Welche eine Besitzung bedeuten / [Possessiva] als: Móy Mein / Twóy dein [...]. Moyski das für mich ist [...] 5. Die so sich auff die Dritte allernächst vorhergegangene Person ziehen [Reciproca] als: On Er / jego Sein / swoy dein/mein. 6. Endlich welche ein Volck / Vatterland / oder Párthey bedeuten / [Gentilia] als: Nászyniec unser einer / wászyniec euer einer.

[Ile jest rodzajów zaimków? Sześć. 1. Odnoszące się do pewnej osoby [Demonstrativa], np. Ja ich / Ty du / Ten dieser / In der / Ow Jener. 2. Patrzące na poprzedzający wyraz [Relativa] np.: On Er. Ten der. Tenże derselbige. Ktory welcher. 3. Pytające o coś [Interrogativa] np.: Kto wer / Ktory welche / wieloráki? wie vielerley? jáky waserley. 4. Oznaczające posiadanie / [Possessiva] np.: Móy Mein / Twóy dein [...]. Moyski das für mich ist [...] 5. Odnoszące się do osoby trzeciej występującej tuż przed [Reciproca] np.: On Er / jego Sein / swoy dein/mein. 6. Oznaczające naród, ojczyznę lub stronę (partię) / [Gentilia] np.: Nászyniec unser einer / wászyniec euer einer.]
Gut/1669, s. 420

Wenn die Pohlen von zweyen reden / so sehen sie auff die vorderste Nennendung / und machen darauß ein Reciprocum, als: Pan Jan kocha Páná Jácká y Brátá swego / to jest Jánowego.

[Kiedy Polacy mówią o dwóch, to patrzą na pierwszy mianownik i z niego robią zaimek względny, np.: Pan Jan kocha pana Jacka i brata swego, to jest Janowego.]
Sty/1675, s. 60 Definicja

PRONOMEN RECIPROCUM.

Názywa się ktore miewa swoj wzgląd ná tę personę, o ktorej się mowiło á jest jedyne, stacza sie w obojgu rodzájách z ártykułem nieskończonym jáko, S’ amazzo da se medissimo – zabił sam siebie.

Sty/1675, s. 216

Pronomen Reciprocum Se się.

Malcz/1687, s. 32

Pronomen Reciprocum Siebie/Sich

Woy/1690, s. 63

Significationes sex: Demonstrativa, ut ia ,ty, on, ten cum suis compositis, Relativa, ten, on, ktory; Reciproca swoy et siebie; Interrogativa kto, ktory, co, czyy; Possessiva moy, twoy, swoy, nász, wász; Gentilia, nászyniec, wászyniec.

Malcz/1696, s. 94

Mit sich / zsobą. Pronomen recipr[ocum].

Raph/1698, s. 43

Sechs Significationes oder Bedeutungen. Demonstrativa, ja, ty, on, ten, mit ihren Compositis. Relativa, ten, on, ktory, Reciproca, swoy, und siebie: Interrogativa, kto, ktory, co, czyy. Possessiva moy, twoy, nasz, wasz, Gentilia naszyniec, waszyniec.

[Sześć znaczeń: demontrativa ja, ty, on, ten z ich złożeniami. Relativa, ten, on, który, reciproca, swój i siebie: interrogativa, kto, który, co, czyj. Possessiva mój, twój, nasz, wasz, gentilia naszyniec, waszyniec. ]
Cell/1725, s. 30-31 Definicja

Pronomina. [...] Reciproca, Sui, i Suus.

Kon/1759, s. 177

Quid singularius notandum de pronominibus reciprocis sui et suus?

Gott/1766, s. 12

Pronomina, Zaimki. [...] reciproca, sciągaiące się.

Gott/1774, s. 16

Pronomina, Zaimki. demonstrativa, pokazuiące. impropria, niewłasne. interrogativa. pytaiące. personalia, osobiste. possessiva, dzierżące, reciproca, sciągaiące się. relativa, skazuiące.

Lub/1778, s. 148

Jeszcze się dzielą (Dividuntur) zaimki (Pronomina) na Pokazujące (in Demonstrativa), Odnośne (Relativa), Odwrotne (Reciproca), Pytające (Interrogativa), Dzierżące (Possesiva). Pokazujące, Я, ты, онъ, самъ, сей ten, тотъ ów. Odnośne: которой który, кой co za, оный ten to. Odwrotne: себя siebie. Pytające: чей czyj, кто, кой co za, которой który. Dzierżące: мой, твой, свой, нашъ, вашъ.

Gott/1794, s. 44

Pronomina, zaimki. demonstrativa, skazuiące. impropria, niewłasne. interrogativa, pytaiące. personalia, osobiste. possessiva, dzierzawcze. reciproca, zaimkowe. relativa, względne.

Cas/1797, s. 340

Die Reciproca, sowohl das persönliche siebie, sobie, się, als auch das Possessivum swoy, ia, ie.

[Zarówno zaimiki wzajemne siebie, sobie, się, jak i possessivum swoy, ia, ie.]

Powiązane terminy