okoliczność

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Mora/1592
• Sty/1675
• Duch/1699
• Lub/1778
• Ant/1788
• Prz/1792
• Jak/1823
• Br/1848
• Malecz/1882

Quid est Adverbium? Est vox seu pars Orationis, quae addita verbo, circumstantiam Actionis vel Passionis significat, et sensum verbi explanat et complet, [hoc est, Pod Adverbium zámykáją się te słowá, w ktorych jáką okoliczność upátrujemy, álbo, ktore bywáją innym słowom ktorymkolwiek przydáne.[ Ut: Venit properè, [Przyszedł skwápieniem, skwápliwie].

Praeposito jest cząstká mowy ktora się imionom i namiestnictwu przekłáda, dla większego ich okoliczności określenia, przy czym najwięcej upátrowáć trzebá z ktorym spadkiem káżda się łączy.

Przekładánie jest cząstka mowy ktora się imionom i namiestnictwom przekłáda dla lepszego ich okoliczności opisania, kłádą się tákże i przed słowámi [...].

ROZDZIAŁ , III. o Przysłowiu: de Adverbio. [...] Przysłowia podług różnych okoliczności, różne znaczenia mają.

ROZDZIAŁ, V. o Ułożeniu Części Mowy podług różnych okoliczności. § 484. Względem okoliczności miejsca, na pytanie, ГдѢ gdzie, imiona ziem i miast wyciągają przekładania въ: родился въ Москвѣ, Rodził się w Moskwie, Жилъ въ Кіевѣ, Mieszkał w Kijowie; y'чился въ Германïи, Францïи и Англïи.

Przysłówki wyrażają rozmaité okoliczności, jako przymiotu, twiérdzenia, przeczenia, wątpliwości, porównania, czasu, liczby, porządku, miéjsca.

Przysłowek [...] Zakończenia mają podług wyrażonych okoliczności, najlepiej wyobrażają Przykłady.

PRZYSŁOWEK w tém się zgadza z Przymiotnikiem, iż znaczy przymiot lub okoliczność jaką; tém się różni, że nie zamyka w sobie względu na żadną rzecz, i dlatego nigdy bez pośrednictwa Słowa, Imiesłowu lub Przymiotnika do rzeczy odnieść się nie może [...]. Przysłówkiem tę część mowy zowiemy, że się kładzie przy Słowach, lubo równie przy Imiesłowach, Przymiotnikach, i nawet jeden Przysłówek przy drugim kłaść się może.

Gdy w rzeczy co postrzegamy, to jest albo jaką rzecz sama w sobie, czyli w swojém przyrodzeniu jest, np. rzeka szeroka, bystra, głęboka, zowiemy to przymiotem lub własnością rzeczy: albo co siłą własną działa np. orzeł leci, rzeka płynie, wiatr szumi, zowie się to sprawą, czynem, czynieniem lub działaniem; albo że doznaje w sobie odmiany jakiej, podlegając działaniu innej jakiej rzeczy, np. drzewo usycha, róża więdnie, lod topnieje, wiatrem obalone sosny, zowiemy to skutkiem. W ogólności rozmaite położenia lub zdarzenia w jakich rzeczy znajdują lub znajdować by się mogły, zowiemy okolicznością lub stanem; np. wczorajszy dzień był bardzo gorący, dzisiejszy jest nieco chłodniejszy, wszystko cośmy powiedzieli o dniu należy do okoliczności, które mu się przytrafiły; i tak wczorajszy był wyrażają okoliczności czasu przeszłego, dzisiejszy jest czasu teraźniejszego; gorący, chłodny okoliczność przymiotu; bardzo, nieco miarę lub stopień tychże dwóch przymiotów.

Co to jest przysłówek? […] Jest to część mowy, która oznacza rozmaite słów okoliczności […]. Okoliczności te wyrażają najogólniéj: 1.) Czas; np. teraz […]. 2.) Miéjsce; np. gdzie, tu […]. 3.) Ilość; np. dosyć, nadto […]. 4.) Porównanie; np. tyle [...]. 5.) Własność; np. jawnie, darmo [...]. 6.) Koléj porządkową; np. raz, najprzód [...]. 7.) Pytanie; np. Dlaczego? [...]. 8.) Twierdzenie; np. tak, istotnie [...]. 9.) Przeczenie; np. nie [...].

Uwaga. Przysłówki, różniące się z sobą pod względem znaczenia, pooddzielałam kréseczką poziomą. Rozmaitych znaczeń przysłówków czyli ich okoliczności nie wymieniłam tu wcale, gdyż uważam, że dla dzieci, uczących się dopiéro piérwszéj części gramatyki, byłoby to zamiast korzyści, jedynie utrudnieniem bezpotrzebném.