consonans tenuis

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Park/1440 (ok.)
• SkorM/1828
• Mał/1863
• Mał/1879
• Rozw/1923

Sed iam est ostensum, quod m posita circa vocales et consonantes non potest per y duplex m tenue ab m˛ spisso differre, ut mika id est Nicolaus, m˛ikaa id est frequenter trahit.

Każdy wyraz czyli zgłoska aspirowana, wymawia się tak jak odpowiadająca jej tenuis (cienka), z przydaném wyraźnie pojętém h.

Spółgłoski dzielą się głównie na mocne (tenues) i słabe (mediae). [...] Przy pierwszych (jak s, t, f, p itd.), język, wargi i inne narzędzia odbywają swoję funkcyą w pewnym kierunku na zewnątrz; przy wymawianiu drugich (jak z, d, w, b itd.), przeciwnie narzędzia nasze czynią poruszenie więcéj skierowane ku wnętrzu kanału ust [...] i stopień ich wydatności zdaje się być w pierwszym razie mocniejszym, aniżeli w drugim. Dlatego też dano pierwszym nazwę spółgłosek mocnych, drugim słabych.

Ponieważ wszystkie owe odśrodkowym ruchem wydane brzmienia zdają się być dobitniejsze, wyrazistsze, słowem niejako mocniejsze, aniżeli ich odwrotniki: przeto otrzymały one w gramatyce polskiej nazwę MOCNYCH spółgłosek, a te drugie SŁABYCH. (Łacińska i grecka gramatyka z innego punktu widzenia rzecz tę pojmując, ma na to odmienne nazwy: mocne głoski nazywa tenues, a słabe mediae).

Oprócz tego zauważyć także można pewną w tymże kierunku nierówność i pod innym jeszcze względem, mianowicie że brzmienia mocne (tenues) w ogólności częściéj przyrostkami bywają, aniżeli odpowiednie im słabe; tak np. k zwyklejszym jest S niż g; t zwyklejszym niż d; s niż z itd.

Mało urozmaicony, dosyć bezbarwny wokalizm, polegający na wyraźnem, ale nieprecyzyjnem wymawianiu, zdecydowany system spółgłoskowy, w szczególności utrzymanie wyraźnych obocznych szeregów czystych mocnych tenues i dźwięcznych mediae, luźne przejście międzyzgłoskowe, łatwość grup spółgłoskowych, ale pewna niechęć do silnie wytrzymanych, długich spółgłosek — toby były może cechy ogólnosłowiańskie.