Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

cecha językowa, elementów językowych

Hasło w cytatach: językowa cecha
Język: polski
Dział: Fleksja, Fonetyka, Składnia (współcześnie)
EJO 1999, 82 Definicja współczesna

Cechy elementów językowych. Właściwości, które charakteryzują poszczególne elementy jęz., odróżniając w ten sposób jedne od drugich. Pojęcie c. poddano bliżej analizie początkowo w płaszczyźnie dźwiękowej, [...]. W szerokim zakresie operuje się także pojęciem c. semantycznych [...] i syntaktycznych.

Cytaty

Czas zeszły dokonany znaczenia srzedniego robi się z czasu zeszłego dokonanego znaczenia czynnego przybierając cechę aorystu wtórego.

Spółgłoska ch, dwoma znakami c, h pisana, nazywa się che, nie cecha.

Nauka poprawnego pisania (ortografia) opiéra się szczególnie co do brzmień na cztérech głównych zasadach: Wzgląd na wymowę, wzgląd na wywód etymologiczny, wzgląd na cechy polszczyzny i wzgląd na zwyczaj, powagą wieków ustalony.

UWAGA. Dla wprawy w zgadzaniu przymiotników z rzeczownikiem dla przekonania dzieci, że głównie słowo rządzi przypadkami, dobrze jest przypadkować takowe wyrazy z dorobioną do nich myślą, zwracając uwagę na zakończenie przymiotników w trzecim przypadku liczby mnogiéj i w 6m przy rzeczownikach rodzaju męzkiego i nijakiego, a w liczbie mnogiéj przy osobowych i zwierzęcych albo nieżywotnych. (Wyraz lub końcówka będąca cechą przypadku, powinna być podkreślaną).

Cechą charakterystyczną dla głosek zwartych jest, jak widzieliśmy, zupełne zwarcie narządów mowy, t.zn. musi być taki moment w artykulacji głoski zwartej, że prąd powietrza zupełnie się nie wydobywa.

Rzecz ciekawa, że nie mają w zasadzie tych cech mazurzące wsie koło Sztabina, mimo że w niektórych z nich starzy mówią jeszcze»po prostemu«, t. j. po białorusku.

Głoski są to twory czyli wyobrażenia psychofonetyczne, płynne, jak wszelkie twory psychiczne, to znaczy nie mają stałych i niewzruszonych granic, nie mają ściśle i stale zakreślonego niejako obwodu swego ciała, a powtóre są to wyobrażenia złożone, znowu jak wszelkie wyobrażenia. Bliższy wywód tego tu nie należy, tylko stwierdzenie, że głoska jest tworem złożonym z całego szeregu składników (cech) t. j. wyobrażeń szczegółowych, a z drugiej strony pojęciem gatunkowem, nie jednostkowem, bo powstaje z całego szeregu jednostkowych, konkretnych wyobrażeń.

Wskutek tego działają zjawiska i prawa kojarzenia (asocjacji) wyobrażeń, odbywające się między elementami (cechami) t. j. składnikami wyobrażeń głoskowych, bo to jest właśnie rezultat i objaw ich współżycia, zawarunkowany i stojący w związku z zasadniczą ich istotą, to jest ich złożonością, i płynnością; wynikiem zaś tego są przesunięcia ich składu, zmiany ich wyobrażeń. Możemy zatem mówić o rozwoju czyli zmianach szczegółowozależnych.

Pytając ze zdziwieniem wymawiamy np. wyraz tak stale z długiem a (a zarazem z dwuwierzchołkową wznoszącą się intonacją), ale ta długość nie jest indywidualną właściwością tej pełnogłoski w tym wyrazie w ogóle, tylko językową cechą tego nastroju psychicznego.