terminów gramatycznych online
stan bierny
Język: polski
Cytaty
Stan tédy Czynny wyrażamy przéz tę Formę Czynną, np. Xięzyc oświeca ziemię. Stan bierny wyrażamy przéz Formę Czynną z domyślnym lub wyraźnym dodatkiem jákiego nowego wyrázu.
Nié mámy jeszcze w tym wieku wszystkich wyobrażéń, ani umiémy wszystkich wyrazów: wiémy jednak, że wszystkié dzielą się na ośm części czyli rodzajów. Wiémy już przynájmniéj w powszechności, co który rodzáj znaczy, jako to: Wykrzyknik, znaczy affekt jaki: Spojnik, znaczy łączénié wyobrażéń: Przyimek i Przysłówek, znaczą okoliczność jaką, jako to, miejsca, czasu, ilości, pytaniá, twierdzeniá, przéczéniá, przymiotu, sposobu, początku, śrzodka, końca, blizkości, odległości, wysokości, nizkości, przodku, tyłu, złączéniá, rozłączéniá &c. Imié i Zaimek, znaczą rzecz, albo przymiot: Słowo, znaczy sąd, czyli pokazuje, w jakim stanie jest rzecz którá, czy czynnym, czy biérnym, czy nijakim. Imiésłów, znaczy częścią to, co Imié, częścią to, co Słowo.
[...] odkrywá się w nich práwdziwy stán dwoisty: jedén czynny, gdy ona rzecz czyni co, czyli daje drugiéj rzeczy albo Przymiot jaki, albo przynajmniéj odmianę; drugi stán biérny, kiedy owa rzecz bierze od drugiéj Przymiot jaki, albo przynájmniéj odmianę.
Przebiegając całą osnowę czasowań polskich, nie znajdujemy w nich tylko jedno zakończenie czynne. Formy biernéj ani nijakiéj nie mamy. Stan tedy czynny, wyrażamy przez formę czynną, np. księżyc oświeca ziemię. Stan bierny wyrażamy przez formę czynną, z domyślnym lub wyraźnym dodatkiem jakiego nowego wyrazu [...]. Stan nijaki wyrażamy przez formę czynną, która gdy nie ma przy sobie imienia rzeczy, odbierającéj przymiot lub odmianę jaką od rzeczy, o któréj jest mowa [...]. Tak jedną formą czynną wyrażamy trzy stany, czynny, bierny i nijaki. Stąd wypada, że czynność, bierność i nijakość słów, nie z samego zakończenia miarkować należy, ale ze znaczenia stanu, w jakim jest rzecz, o któréj przez słowo sądzimy.
Są zatem 3 różne rodzaje gramatycznéj czynności.
A. Czynność w ścisłém znaczeniu tego wyrazu, czyli czynność przechodnia, jak zabić kogo.
B. Stan bierny czyli podleganie [...] czynności przechodniéj, jak być bitym, zostać zabitym.
C. Zachowanie się ani czynne ani bierne, z zatém nijakie, czyli czynność nieprzechodnia, jak np. wiać.
Stan bierny czyli podleganie czynności na kogoś lub coś przechodzącéj.
Są zatém trzy różne rodzaje gramatycznéj czynności:
A. Czynność w ścisłém znaczeniu wyrazu czyli czynność PRZECHODNIA, jak zabić kogo.
B. STAN BIERNY czyli podleganie wywieranéj przez kogoś drugiego czynności przechodniéj, jak być bitym, zostać zabitym.
C. Zachowanie się ani czynne ani téż bierne, a zatém NIJAKIE, czyli czynność NIEPRZECHODNIA, jak np. wiać.
Fakultatywności rodzimej terminologii gramatycznej położył tamę podręcznik polszczyzny O. Kopczyńskiego [...].
Coniugatio — czasowanie, koniugacyja: genus activum — forma (t. 1, przyp.), sposób (t. 1, przyp., s. 139), stan (Układ) czynny, reflexivum — zaimkowy, passivum — bierny [...].