terminów gramatycznych online
słowo przechodnie
Język: polski
Cytaty
Ale rzeczowniki słowne pochodzące od słów przechodnich, rządzących biernikiem, kładziemy z dopełniaczem, n. p. Zamiłowanie mowy ojczystéj jest chwalebném.
Słowa przechodnie (verba transitiva) odpowiadają obydwom pierwszym rodzajom czynności gramatycznéj. To jest:
a) W tych trybach, czasach i imiesłowach swoich, które razem stanowią w koniugacyi słowa, jego tak zwaną Stronę czynną (Activum), wyrażają [...] czynność, która przechodzi z podmiotu na jakiś drugi przedmiot, położony na pytanie kogo? co? np. zabić, stworzyć, czynić.
W formie biernej dadzą się z pomiędzy wszystkich czasowników użyć tylko słowa przechodnie.
SŁOWA PRZECHODNIE (verba transitiva) odpowiadają obydwom pierwszym rodzajom czynności gramatycznéj. To jest:
a) W tych trybach, czasach i imiesłowach swoich, które razem stanowią w koniugacyi słowa, jego tak zwaną STRONĘ CZYNNĄ (Activum), wyrażają [...] czynność, która przechodzi z podmiotu na jakiś drugi przedmiot, położony na pytanie kogo? co? np. zabić, stworzyć, czynić.
A. Słowa przechodnie a nieprzechodnie.
§. 708. Przede wszystkiém rozpadają wszystkie słowa, jakie tylko nasz język posiada, na wiadome nam już czasowniki przechodnie i na nieprzechodnie czyli nijakie.
P. Jak się dzielą słowa co do wewnętrznego swego znaczenia? O. Słowa dzielą się na: czynne, nijakie, zaimkowe, zwrotne, dokonane, niedokonane, częstotliwe i bierne. P. Co to jest słowo czynne czyli przechodnie? O. Słowo czynne czyli przechodnie, jest to słowo, które oznacza, że czynność [czynnośc] wykonywana przez jedną rzecz lub osobę, przechodzi na inną; po słowie czynném można uczynić pytanie: kogo? co? np. widziéć, słyszéć.
Podobne z pozoru do zwrotnych, są znowu tak zwane słowa (czasowniki) zaimkowe, które tém się wyróżniają od zwrotnych, że są słowami nieprzechodniemi, że ich nigdy bez zaimka się użyć nie można [...]. Zwrotne przeciwnie, mogą używać się i bez zaimka i wtenczas są słowami przechodniemi.
Łatwo odróżnić słowa nieprzechodnie od [słów] przechodnich, ponieważ przy słowach nieprzechodnich nie można stwierdzić, aby ktoś doznał danego działania, np. : ubolewam nad tobą, ale nie można powiedzieć, że wskutek tego: ty jesteś ubolewany przeze mnie [...].
Znaczenie słów przechodnich nadają między innemi przyrostki -ić -yć, np. pal-ić, wos-ić, rob-ić, lecz-yć, ucz-yć [...].