zamieniać (się), zamienić

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Dudz/1776
• Ant/1788
• Prz/1792
• Szum/1809
• DwBg/1813
• Mucz/1825
• Bor/1830
• Sier/1838
• Kurh/1852
• Szt/1854
• Kam/1870
• Malecz/1882
• KarłT/1885
• Jes/1886

U starych Polaków bądź substantiva, bądź adiectiva, kończące się na a, jeśli nad, á miały accent, zamieniały á, na ę in accusativo; jeśli zaś nie miały accentu nad a in nominativo, tedy in accusativo zamieniały a na ą [...] Znajdzie-li in nominativo literę ostatnią a nienotowaną akcentem, niech onę in accusativo zamienia na ą.

Barbaryzmy Polskie [...] Popełniają się zaś: I. Odmianą słowa czy to przydając, czy ujmując, czy na koniec zamieniając litery albo sylaby. [...] Balwierz - Barwierz.

W Polszczyznie na ten czas albo rozdzielnie oba rzeczowniki w jednym kładą się przypadku, albo piérwszy zamienia się na Przymiotnik.

Na ostatek Rzeczowniki częstokroć zamieniają się na słowa dodając znak to np. milk mléko, to milk doić.

Dwoiaki jest Przyrost w Czasowaniu: Zgłoskowy, gdy przybywa zgłoska rzetelna i Czasowy, gdy się pierwsza zgłoska w inną zamienia.

Dlaczego, gdzie, które głoski polskie i na jakie inne zamieniają się?

Słowa kończące się w trybie bezokolicznym na eć, pospolicie zamieniają eć na ać , np. wyjaśnieć się, wyjaśniać się.

W Imionach rodowych, tudziéż w pospolitych przymiotnikach, przyp. piérwszy i piąty, formującé sie od piérw. przyp. liczby pojed., albo są jednakié z nim [...] albo zamiéniają by na bi [...] wy na wi [...] np. słaby słabi, błahy błasi.

wy zamiénia się na wi, 51

O zamianie samogłosek. 1. Jeżeli gruba samogłoska a lub o stanie między dwiema miękkiemi lub niby-miękkiemi spółgłoskami […] chociażby następna miękka nie bezpośrednio następowała, zamienia się na najęzyczną głoskę e, np. siadł, siedli […].

Zamiennia. Jest-to zamienienie głoski na inną w jednymże wyrazie. W samogłoskach zamienia się a na e: las, lesie; jadł, jedli.

Zamiennia w 7mym. spadku liczby pojedyńczej Rzeczowników nijakich [...] Zamienia się [...] d na dz: gniazdo, [...] gniazdzie.

Środkowe e najczęściéj ubywa, gdy zakończenie spółgłoskowe wyrazu zamienia się na samogłoskowe przez przybycie końcowéj samogłoski np. opłatek opłatka; przybywa zaś wtenczas, gdy zakończenie samogłoskowe zamienia się na spółgłoskowe przez ubycie końcowéj samogłoski np. matka matek, bajka bajek, źródło źródeł.

Środkowe j przybywa: 1ód W wyrazach zakończonych na ić, yć, uć, ać, kiedy te zakończenia zamieniają się na iję, yję, uję, eję, lub óję, np. bić biję, szyć szyję, kuć kuję, lać leję, stać stoję; tu j przegradza dwie samogłoski, bo inaczéj byłoby bię, szyę, kuę, it.d.

Środkowe j przybywa: [...] W wyrazach zakończonych na iwać, ywać, ować, gdy te zakończenia zamieniają się na uję, toż na awać, gdy to zakończenie zamienia się na aję, np. zyskiwać zyskuję, wynajdywać wynajduję, ratować ratuję, dawać daję.

Z przed spółgłoskami mocnemi (c, cz, f, ch, k, p, s, sz, t) zamienia się na s.

Ten przypadek kończy sie powszechnie na: ami, lub czasem przez wyrzutnią na: i, y. [...]. Formuje się od przypadku II, l. p. zamieniając: a, u na: ami, i, y, i zachowując to wszystko, co się w przypadku II, l. p. wyrzuciło, zamieniło, lub dodało, np. pan, pana, panami, lub: pany [...] Jednakże taka wyrzutnia nie uchodzi w imionach tych, w których by przez wyrzucenie: a, kilka spółgłosek trudnych do wymówienia zbiegło się razem, np. stołek, stołki, stołkami, ale nigdy stołkmi. b) Ten przypadek kończy się bardzo często przez skrócenie: ami, na: y, w imionach zakończonych w przypadku I, l. p. na spółgłoski twarde foremne, zaś na: i [...] na spółgłoski twarde nieforemne, to jest: g, k.

Ten przypadek kończy sie powszechnie na: ami, lub czasem przez wyrzutnią na: i, y. [...]. Formuje się od przypadku II, l. p. zamieniając: a, u na: ami, i, y, i zachowując to wszystko, co się w przypadku II, l. p. wyrzuciło, zamieniło, lub dodało, np. pan, pana, panami, lub: pany [...] Jednakże taka wyrzutnia nie uchodzi w imionach tych, w których by przez wyrzucenie: a, kilka spółgłosek trudnych do wymówienia zbiegło się razem, np. stołek, stołki, stołkami, ale nigdy stołkmi. b) Ten przypadek kończy się bardzo często przez skrócenie: ami, na: y, w imionach zakończonych w przypadku I, l. p. na spółgłoski twarde foremne, zaś na: i [...] na spółgłoski twarde nieforemne, to jest: g, k.

Spółgłoska twarda jest taka, która brzmi twardo, i może się zamienić na miękką, przez dodanie do niéj samogłoski i lub znaku miękkiego, np. twarde ł na l, n na ń.

Użycie samogłoski a nigdy nie jest wątpliwém, ale w odmianie wyrazów zamieniamy ją często na samogłoskę e.

Uwaga. Słowa kończące się w trybie bezokolicznym na ować, zamieniają w dalszéj odmianie o na u, np. kupować, kupuję, kupujemy; rysować, rysunek, rysują i t.d.

→ przechodzi, zamienia się na...

Spół­głoski słabe w sąsiedztwie mocnych zamieniają się na odpowiednie mocne, co najwidoczniejsze jest na: z, które się przy spotkaniu z niemi na: s zamienia.