Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

liczbownik
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: liczbowniki
Język: polski
Dział: Fleksja (współcześnie)
  • Czwarta część mowy "Liczbowniki" czyli Liczbownia: Oż/1883
  • Część trzecia. Rzecz o słowach: Such/1849
  • Fleksja czyli nauka o odmianach: Kr/1897
  • IV. Rozwój polskiej terminologii gramatycznej po Kopczyńskim: Kor/1961
  • Mownia: Morz/1857
  • O częściach mowy w ogólności: Bor/1830
  • O liczbowniku: Bor/1830
  • Pisownia: Morz/1857
  • Składnia: Desz/1846
  • Własność, abecadła i podział głosek polskich wyjaśniłem powyżej dostatecznie jakie mamy każdy widzi: Oż/1883

Cytaty

Bor/1830, s. 5

Mowa ludzka składa się z wyrazów. Wyrazy dzielą się na części mowy, a te są odmienne i nieodmienne. Odmienne 1. Rzeczownik [...] 2. Przymiotnik [....] 3. Zaimek [...] 4. Liczbownik [...] 5. Słowo [...] Imiosłów [...] 7. Przysłówek odmienny: pięknie, piękniej, najpiękniej, nieodmienny: nader, jeszcze, zgoła, Nieodmienne 8. Przyimek [...] 9. Spojnik [...], 10. Wykrzyknik.

Bor/1830, s. 32 Definicja

Liczbownik, wyraz odmienny (str. 6.) służy do wyrażenia ilości, porządku i innych względów tak osobowych jak i rzeczowych, a który w języku polskim licznie się rozgałęzia, i ma swe nazwiska. Dzieli on się na Liczbowniki główne czyli pierwotne, i na porządkowe czyli pochodne, te zaś znowu na rzeczowne i przymiotne, a wszystkie odmieniają się w swym sposobie przez Rodzaje, Liczby i Spadki, lecz Stopni nie mają.

Desz/1846, s. 386

Imiona liczbowe do zbiorowych także należą, składnia ich jest następna:

a) dwa, trzy, cztery raz uważają się jako rzeczowniki: a zatém imiona z niemi położone są w 4. skłońniku, a słowa zgadzające się z liczbownikami kładą się w 3. osobie w rodzaju nijakim (dziś) np. ręczników trzy było, łyżek cztery ubyło.

Such/1849, s. 20 Definicja

Liczbownik oznacza ilość przedmiotów; np. jeden Bóg, dwa pola, trzy osoby, dużo słów.

Such/1849, s. 90 Definicja

Wszelaki Liczbownik ma postać: albo rzeczownikową; np. pięć, sześć, siedm' [...] albo przymiotnikową; np. jeden-a-o, dwa-ie-aj, trzy-ej [...] albo przysłówkową; np. piérwsze, drugie, trzecie.

Such/1849, s. 90 (przypis) Definicja

Nazwa: Liczeb-nik od Przymiotnika liczebn-y niby mieści w sobie pomysł możności być policzonym; dla tego słowo liczbow-e właściwéj Liczbow-ni-kiem nazywać.

Morz/1857, s. 52 Definicja

Istniały tedy już miana poszczególne dla przedmiotów wszelkiego rodzaju, które, snując się przed umysłem człowieka, były przez niego pojmowanemi w ich jednostkach, dwójkach, oraz mnogości. Kiedy zaś bliżej badał tę mnogość i o liczbie szczegółów przekonywał się; widział, że cały porządek wszechrzeczy zawisł na liczbie, że, aby zgłębił należycie stosunki jestestw, potrzeba mu rachunku; — że, aby dać wyobrażenie ilości szczegółów mnogością objętych, trzeba je piętnem liczebném mianować, i tym sposobem uniknąć powtarzania jednostek tylokrotnego, ile wynosi ich liczba. Nazwy te wszystkie liczbom nadane, nazwiéjmy liczbownikiem. (nomen numerale).

Morz/1857, s. 377

Liczbownik ... Imię liczbowe (Nomen numerale).

Oż/1883, s. 69

Liczbowniki, określające ilość wszystkiego w swiecie.

Oż/1883, s. 115

Czwarta część mowy "Liczbowniki" czyli Liczbownia.

Oż/1883, s. 116

Wszystkie te Liczbowniki przypadkują się jak przymiotniki i Zajimki, z wyjątkiem 6 przypadku liczby mnogiej żeńskiej, nie mieszać ją do rodzajów męzkiego i średniego, które bliżej i często zgadzają się ze sobą, jako to męzk. dwa domy, Sred. dwa Jabłka, żeń. Dwie Chaty, dwiema a nie dwóma chatami.

Kr/1897, s. 163 Definicja

Liczebniki, inaczej liczbowniki, wyrażają bądź ilość czyli liczbę przedmiotów, jak: "jeden" tydzień, dwa dni, dwie godziny, trzy domy, dziesięć korcy, czterdzieści tomów, i t. p. i te nazywamy liczebnikami głównem; bądź porządek, według którego przedmioty po sobie następują; np. pierwszy tydzień, drugi dzień, druga godzina, trzeci dom, dwudziesta wiosna, setna rocznica, i t. p., i te noszą nazwę liczebników porządkowych.

Kor/1961, s. 72

Niektóre z przytoczonych terminów znaleźć można i u A. A. Kryńskiego [...].

Nomen numerale — liczebnik, liczbownik, pronomen personale — zaimek osobowy, reflexivum — zwrotny, demonstrativum — wskazujący, infinitum — nieokreślny, verbum (in)transitivum — czasownik nieprzechodny.

Powiązane terminy