terminów gramatycznych online
część mowy
Język: polski
Geneza: łac. pars orationis
- Cz. II. O słowach osobno wziętych: Gddk/1816
- Części Mowy. Rodzaynik.: Prz/1792
- Części mowy: ZwO/1924
- Część I (wstępna): Jes/1886
- Część II. O Słowie: Mucz/1825
- Część II. O częściach mowy w ogólności: Jak/1823
- Część druga prawideł gramatycznych, czyli odmiennia: Szum/1809
- Część druga. O częściach dyskursu: Duch/1699
- Część druga. Odmiana imion: Lor/1907
- Część pierwsza prawideł gramatycznych albo początkowania: Szum/1809
- Część trzecia. Rzecz o słowach: Such/1849
- De Etymologia: Mora/1592
- Dodatek. Projekt ortografii polskiej w podręcznikach szkolnych: Uchw.AU/1891
- Etymologia: SzyPocz/1770, Mał/1879, SzyGram/1767
- Fleksja czyli nauka o odmianach: Kr/1897
- I. Część mowy. Imię, Imię przymiotne, Imię liczebne: Marc/1833
- Karta tytułowa: SkorM/1828
- Mownia: Morz/1857
- Nauka o częściach mowy: Lerc/1877
- Nauka o formach (Flexya): Mał/1863, Mał/1879
- Nauka o słowach i ich odmianach: Łaz/1861
- Nauka o wyrazach. Nauka o znaczeniu wyrazów: Król/1922
- Nauka o wyrazie: Kl/1939
- Nauka o zdaniu: Szob/1923
- Nauka odmiany wyrazów: Kon/1920
- Nomen: Don/1649, Don/1795, Don/1595
- O Partykułach: Malin/1869
- O Składni: Rew/1845
- O częściach mowy: Nał/1774
- O częściach mowy w ogólności: Bor/1830
- O etymologii: Mal/1700
- O imieniu i jegoż przypadkach: Sty/1675
- O nauce dobrego pisania i czytania: Lub/1778
- O niezmiernem bogactwie, piękności brzmień mowy Sł. Polskiej. Zdania najpoważniejszych badaczów polskich i obcych: Oż/1883
- O ośmiu częściach mowy: DwBg/1813
- O pismowni w języku polskim: Prz/1816
- O posiłkowych częściach mowy: Lub/1778
- O składni, czyli o należytém wyrazów ułożeniu: Ant/1788
- O słowach pochodzących: Dudz/1776
- O wyrazach: Kam/1870
- O wyrazach osobno wziętych: Ant/1788
- O wywodni słow w polszczyźnie: Prz/1816
- O łączeniu i rozłączaniu wyrazów (W. Szwejkowski): Rozp/1830
- Oddział II. Budowa języka samskrytu: SkorM/1816
- Pisownia: Br/1848, Król/1907
- Podział części mowy: Malecz/1882
- Podział mowy: Desz/1846
- Regulae grammaticales: DonGl/1542
- Rozbiór mowy na swoje części. O przedimkach w ogólności: Ryk/1850
- Rozdział I. Rozbiór wyrazów w ogólności: Szt/1854
- Składnia: Kurh/1852, Łaz/1861
- Słowniczek: Gaert/1927
- Słownik: Bart/1544
- Trzecia część mowy. "Przymiotniki": Oż/1883
- Wiadomości wstępne: Kr/1917
- Wstęp: Malecz/1882, Gr/1861
- Wstęp do Gramatyki: SzyPocz/1770, SzyGram/1767
- Wstęp obejmujący pogląd na Głosownią i pojęcie Pierwoskładni: Malin/1869
- Własność, abecadła i podział głosek polskich wyjaśniłem powyżej dostatecznie jakie mamy każdy widzi: Oż/1883
- Zdanie dziesiąte: Klecz/1767
- Zdanie niepełne. Wykrzyknik. Części mowy: Czep/1871–1872
- Zebranie krótkich nauk. Jako te części mowy zgadzać się powinny (O syntaxie): Dąb/1759
- Znaczenie wyrazów: Br/1848
- [Wstęp]: Marc/1833
Części mowy. Klasy funkcjonalne leksemów dające się wyodrębnić w zasobie słownikowym języka na podstawie określonego dla każdej z tych klas swoistego zespołu cech gramatycznych właściwych leksemom należącym do danej klasy funkcjonalnej.
Cytaty
Partes sermonis – części mowy.
CZĘŚĆ [...] - 2) gram.: 'część mowy' część mowy pars oracionis R y5v (md) [...] Części mowy, działy, rozdziały partes oracionis RN (k. tyt.).
Circa quid versatur Etymologia? Circa partes orationis, hoc est, circa dictionum species. Części mowy łácińskiej zowiemy, pod ktorymi się wszytki dictiones to jest, słowká zámykáją. Quot sunt partes Orationis? Octo. 1. Nomen, 2. Pronomen, 3. Verbum, 4. Participium, 5. Adverbium, 6. Praepositio, 7. Coniunctio, 8. Interiectio.
Części mowy wiele są? Ośm. Ktore? Imię, Namiástek, Słowo, Przysłowie, Uczesnik, Złączenie, Przekłádánie, Wdánie.
PArtes orationis quot sunt? Octo. Quae? Nomen, Pronomen, Verbum, Adverbium, Participium, Coniunctio, Praepositio, Interiectio.
Imię co jest? Część mowy z spadkiem ciáło ábo rzecz właśnie ábo pospolicie známionując. Nomen quid est? Pars orationis cum Casu corpus aut rem propriè aut communitérue significans.
PArtes orationis quot sunt? Octo. Quae? Nomen, Pronomen, Verbum, Adverbium: Participium, Conjunctio, Praepositio, Interiectio.
Części mowy wiele są? Ośm. Ktore? Imie/ Namiestnik/ Słowo/ Przysłowie: Uczestnik/ Złącz[á]nie / Przekłádánie / Wdánie.
Namiestnictwo jest część mowy, ktorej wystrzegájąc się częstego powtarzánia Imion záżywamy, miásto sámych Imion.
Verbum názywa się słowo lub część mowy, ktora przez czasy i osoby staczána bywa, znácząc co czynić abo przyjmowáć.
Namiestnictwo jest część mowy, ktorej, w[y]strzegając się częstego powtárzánia Imion, záżywamy miásto samych Imion.
Konjunkcya jest jedna cząstka mowy, ktora wszystkie części mowy pospołu złącza.
Przez termin rozumięm káżdą dikcją. Polacy to pospolicie zowią słowęm; jednák ja raczej muszę záżyć imięnia terminu niż słowá, gdyż tu słowo będzie miáło osobliwé znáczęnié, bedąc jedną częścią między inszymi mowę postánáwiájącymi. Termin záś jest imię pospolité, wszytkim częścióm mowy ták służącé, że się káżda może názwáć terminęm.
IMię jest termin álbo część mowy, znáczący rzecz jáką bez determinácjej czásu, náp. Bóg, Stworzyciel, Aniół, Człowiek, Niebo.
ZEBRANIE Krotkich Nauk
Jako te części mowy zgadzać się powinny.
Dwoje znaczenia, lub więcej, słowa mające (eaquivoca) ażeby słuchającego nie łudziły, a do inszej myśli (procz tej, ktorą ma mowiący) nie przeciągały; potrzeba wesprzeć przydatnemi, albo tak złączyć z inszemi częściam[i] mowy, żeby słuchający mogł dobrze zrozumieć mowiącego.
Podział Grammatyki i Mowy. [...] P. Wiele jest rodzajow słow ktorych zażywamy w mowieniu? O. Ośm, ktore nazywamy częściami mowy. P. Ktore są te ośm części mowy? O. Imie czyli Nomen, Zaimek Pronomen, Słowo Verbum, Uczestnictwo Participium, Przekładanie Praepositio, Przysłowie Adverbium, Złączanie Conjunctio, i Wrzucenie Interjectio. Z ktorych pierwsze cztery albo się deklinują, albo koniugują.
(*) Nie sądzę tu być rzeczą potrzebną Poczynających dowcipy rożnicę między Nomen, Pronomen i Participium mieszać bardziej niżeli objaśniać; dosyć się to w przyzwoitym czasie wykona, kiedy Uczeń pojąwszy dobrze Nomen przyjdzie do dalszych części mowy. Wszakże niektórzy Grammatycy wszystkie te trzy części mowy pod jednym Imieniem zawierają, dzieląc całą mowę tylko na Imie i Słowo.
P.Jakże poznać, ktore słowo do tej części mowy należy?
Mowa dzieli się na ośm części. I. Imie, po Łacinie Nomen [...] II. Zaimek, Pronomem [...] III. Słowo, Verbum [...] IV. Uczestnictwo, Participium [...] V. Przysłowie, Adverbium [...] VI. Łączenie, Conjunctio [...] VII. Przekładanie, Praepositio [...] VIII. Interiekcya, Interjectio.
Z tych ośmiu części mowy, te trzy: Imie, Zaimek, Uczestnictwo odmieniają się przez spadki; słowo odmienia się przez czasy i sposoby: ostatnie cztery nic się nie odmieniają.
Do tej Części mowy, ktora sie Imieniem czyli Nomen nazywa, należą słowa, ktore się odmieniają przez spadki, czyli jak z Łacińskiego mowiemy, które się deklinują.
P. Wiele jest we francuskim takowych Części Mowy? O. Dziewięć: Imie le Nom; Artykuł l'Article; Zaimek le Pronom; Czynosłowo le Verbe, Uczestnistwo le Participe, Przysłowek l'Adverbe, Przekładka la Préposition, Złączka la Conjonction, Zawołanie l'Interjection.
O Słowach pochodzących. Nie masz prawie żadnego słowa, od którego by wiele innych słów nie pochodziło, już w różnych częściach mowy, już w tejże samej.
Co można rozeznać początkiem, złożeniem, kończeniem rzeczeń, i powtorzeniem liter [...] 2.) Złożeniem, że przekładania podług sylab zawsze oddzielają się od części mowy, z któremi one złożone [...] воз-ношу, wynoszę, a nie во-зношу.
CZĘŚĆ IV. o Posiłkowych, albo służebnych częściach mowy (de Auxiliaribus seu servilibus partibus orationis).
Anglicy prócz óśmiu części mowy naszemu Językowi spólnych, mają dziewiątą to jest przedimek [...]
O innych częściach mowy w trzeciéj części Grammatyki mowić będziemy.
Części mowy greckiey jest 8: Rodzaynik, Imię, Zaimek, Słowo, Imiesłów, Przysłowek, Przyimek i Spoynik.
Partes orationis quot sunt? części mowy wiele jest? octo ośm; quae? ktore Nomen, imię, pronomen, nazwisko, verbum, słowo, Participium, uczestnik, adverbium, przysłowie, conjunctio, złączenie, praepositio, przekładanie, interjectio, wdanie.
I. Co do wielkich głosek;
Piszą się one: 1) Na początku każdego pisma. 2) Na początku periodów. 3) Na początku każdego wiersza poetycznego [...]. 6) W częściach mowy, np. Rzeczownik, Przymiotnik i t. d.
Dla porządku i lepszego zrozumienia się, dzielemy wyrazy na rozmaite gatunki, albo klassy, które częściami mowy nazywamy.
Mowa Polská pospolicie się skłádá z ośmiu części, jakiémi są: Imie, Zaimek, Słowo, Imiesłów, Przyimek, Przysłówek, Spojnik i Wykrzyknik.
Od słowa oderwać się może słowné zakończénié, a przyłączyć do innéj części mowy, np. godzienem jest, godzieneś jest itd.
W naszym Języku, jak w każdym innym, znajdą się wprawdzie mnogie wyrazy, jednako na ucho brzmiące a nie jedno znaczące, jednak, albo się wyrożnią w pismowaniu przez postać i szyk bukw, z ktorych są złożone, jak np. grod (castrum) i grot (spiculum), leżę (jaceo) i leże (cubicula) [...] albo, choćby w pismowaniu rozrożnianemi nie były, jakie są np. słowa: działa (operatur) i działa (tormenta), chęci (intentiones) i chęci (animat) [...] to byle były w rodociwym porządku ciągłej mowy umieszczonemi, łatwo się tak wyrożnią na ucho Słuchacza w wysłowie, jak na oko Czytelnika w piśmie, przez jawny odniosek ich do swego szeregu między częściami mowy i przez ucharmonienie ich z przyległemi częściami w toku wysłowienia.
Pierszą powinnością Etymologa czyli Slowowywodcy jest podzielić mowę na części znamiczne, rożniące się jedne od drugich, i każdą z nich przyswoicie zaobrębić. Tu wyznam, że w Grammatykach, dotąd podawanych, nie widzę ani stanowczego porządku, ani odkrojnych mianowek części mowy; choć te, co do liczby, są wyrachowane, bo zwyczaj takową torowkę, jakiej się wiekami trzymano, wprowadził od czasów Pedyjana i Donata, i ciągnął ją już po czasach Linakra i Despautera; a poźniejsze wieki nic w nij odmienić nie mogły lub nie śmiały.
O budowie czyli częściach tęż budowę składających jakowego języka, zwyczajnie sądziemy: [...] 4o. Podług ilości części mowy, które w tym języku istnieją. [...]
Język Samskrytu tak jak łaciński i Sławiański, ma tylko ośm części mowy [...].
W Francuzkim języku tak jak we wszystkich innych, jest ośm części mowy. Imię, Zaimek, Słowo, Imiesłow, Przysłowek, Przyimek, Wykrzyknik, Spoynik.
Wszystkie tedy w mowie naszéj wyrazy dzielimy na jedenaście gatunków, z których trzy liczymy na rzecz, siédm na przymiot zdania, i jeden wyraz na połączenie rzeczy z przymiotem. Ponieważ témi jedenastą gatunkami wyrazów malujemy wszystie części zdania lub mowy, przeto też same wyrazów gatunki możemy nazywać częściami mowy.
Słowa polskie, tak jak i inne części mowy, co do zewnętrznéj formy uważane, dzielą się na piérwotne […] i na pochodne […]; na niezłożone […]; złożone […] i dwa razy złożone […].
Tę omyłkę postrzegł Jakubowicz, i daje bardzo dobre prawidło, że przysłówek nie, wtenczas jest oddzielną częścią mowy, kiedy jest wyrazem zaprzeczającym.
Mowa ludzka składa się z wyrazów. Wyrazy dzielą się na części mowy, a te są odmienne i nieodmienne. Odmienne 1. Rzeczownik [...] 2. Przymiotnik [....] 3. Zaimek [...] 4. Liczbownik [...] 5. Słowo [...] Imiosłów [...] 7. Przysłówek odmienny: pięknie, piękniej, najpiękniej, nieodmienny: nader, jeszcze, zgoła, Nieodmienne 8. Przyimek [...] 9. Spojnik [...], 10. Wykrzyknik.
I. CZĘŚĆ MOWY.
Imię.
Imie wardas, ira wis tay ka tyk koki daykta znocziu.
O SPADKOWANIU IMION LUDZKICH.
WZÓR PIERWSZY.
Dla tych to powodów, chcąc się przyczynić sprostowaniu i polepszeniu omylney mowy w ustach uczących się po polsku mówienia Litwinów, ułożyłem ninieysze reguły (ośm części mowy polskiéy) czyli klucz niejakiś do polszczyzny chcącym nią wyżéy traktować.
Znajomość języka, ścisłość stosowania się do toku mowy ludzi dobrze się wyrażających, głównemi są warunkami do zachowania składni zgody i rządu, części mowy dopiero co wyszczególnionych.
Z tych wszystkich części mowy wykrzyknik, przyimek i spojnik nazywają się w naszym języku nieodmiennemi, reszta zaś odmiennemi, ponieważ stosownie do względów myśli końcowym odmianom podlegają.
Zbiór wyrazów różniących się znaczeniem, nazywa się częścią mowy.
Język polski ma dziesięć części mowy: Rzeczownik, przymiotnik, liczebnik, zaimek, słowo, imiesłów, przyimek, przysłówek, spójnik, wykrzyknik.
(,) Przecinek oznacza najkrótszą przerwę głosu. W pisaniu używa się bez względu nawet na okres, kiedy z kolei wyrażamy kilka jednakowych części mowy […].
Pod względem różności znaczenia dzielą się słowa na dziewięciorakie rzędy, które się częściami mowy nazywają; te są: 1. Rzeczownik 2. Przymiotnik 3. Liczbownik 4. Zaimek 5. Czasownik 6. Przysłówek 7. Przyimek 8. Spójnik 9. Wykrzyknik.
Dziewięć jest części mowy w języku angielskim: przedimek, imię czyli rzeczownik, przymiotnik, zaimek, słowo, przysłówek, przyimek, spójnik i wykrzyknik.
Zdania takie są zawisłe jedne od drugich i łączą się za pomocą spójników podwójnych, (повторительные и противительные союзы), oraz innych części mowy odpowiadających sobie, np. chociaż — jednak; jeżeli — tedy; gdy — więc; ponieważ — zatem; jak — tak; im — tym; kto — ten; co — to i t. p.
Poznanie części mowy każdéj z osobna zależy na tym, aby wiedziéć, w czym jedna do drugiéj podobna, a w czym różna. Różnica jednéj części mowy od drugiéj nie zależy na saméj powierzchowności, to jest na zakończeniu, odmianie, rządzie i t. d., ale także na wewnętrznym ich znaczeniu.
Jest dziesięć osobnych części mowy, które w takim kładę porządku jak następują: rzeczownik, przymiotnik, liczebnik, zaimek, słowo, imięsłów, przysłówek, przyimek, spójnik, wykrzyknik, do tych należy także przyrost.
Wszelka część mowy, czyli wszelki wyraz.
Dosprawian jest czwartą z kolei częścią mowy,— utworzony dla obrazowania rozmaitéj spraw właściwości pod względem czasu, miejsca i innych zewnętrznych stosunków, jak niemniéj pod względem ich cech zewnętrznych.
Słowa wchodzące w skład zdań czyli w mowę. nazywamy częściami mowy. W polskim języku jest 9 części mowy 1. Rzeczownik. 2. Zaimek. 3. Przymiotnik. 4. Liczebnik. 5. Czasownik. 6. Przysłówek. 7. Przyimek. 8. Spójnik. 9. Wykrzyknik.
Jak pierwotne czasowniki, tak kończą i odmieniają się także pochodne, tj takie, które powstały z innych części mowy przez dodanie samogłoski, a te po tém poznać można, iż podstawa ich odmiany jest dwu- lub trzech-zgłoskowa.
W języku więc ojczystym nauczyciel starać się powinien o to, aby uczniowie pojęli jasno znaczenie części mowy, przypadków, stopniowania, liczebników i ich podziału, zaimków i ich podziału, znaczenie osób, czasów, trybów [...].
Każdy wyraz wyraża jakieś wyobrażenie, obecne w myśli mówiącégo. Wyobrażenia nasze rozlicznej są natury, stąd też i wyrazy różnią się znaczeniem między sobą. Dzielimy je zatem na 9 różnych klas, czyli tak zwanych części mowy.
W § 92 mówiliśmy o nágłosach wchodzących w skłád wyrazów złożonych, które po większéj części są przyjimkami; obecnie zaś rozwáżym rzeczowniki złożone, w których miejsce nágłosów zajmują piérwiástki i piérwotniki z jinnych części mowy, i jak takowe skłádają się ze sobą. 1. Niektóre s tych złożonych łączą się ze sobą bez spójki jako liczebniki: pół, np. półrólɳik [...], s których niektóre przyjmują pogłos k, jako to: półpanek [...]; albo téż przybiérają końcówkę e powstałą s kontrakcyji zakończeniá ije, a takie określają środek miejsca lub czasu przez piérwotnik oznaczonego [...].
Gatunƙi vyrazóv, o któryɦ dotąd była mova y poᵽɍeđająciɦ rozđáłaɦ, z vyjątkem prirostkóv, nazvali łacinɳici zęscaⴅi movy (partes orationis); te zas, v któryɦ sę teráz rozpatryvac bęđem, nazvali ząstezkaⴅi (particulae), ɦcąc taką názvą oznazic jiɦ podrędne stanoɣisko vzględem pérysiɦ. Te partikuły, jako ząstki movy, pod vzględem svéj budovy i ustroju tym sę róƶɳą od zęsci movy, jiz będąc poɳekąd yyrazaⴅi ɳeruɦomeⴅi zili ɳeodiⴅenneⴅi, ɳe podlegają vcale aɳi skłáɳaɳu, aɳi spájaɳu, o któryɦ dotąd była mova. Delą sę one na 4 grona, s któryɦ pérvse obejmuje prisłóvƙi, druge spójɳiki, trece prijimki, zvárte yykrikɳiki.
[…] Poɳeváz pɍisłóvƙi co do svego rodovodu zostają v pokreɣeɳstɣe praɣe ze vsistƙeⴅi zęscaⴅi movy, pɍeto i spójɳiƙi za posredɳictvem pɍisłóvkóv ɣązą sę z ɳeⴅi […].
Wyraz jest to część mowy, mająca jakieś znaczenie w myśli.
W języku polskim części mowy jest dziesięć: istotnik, słowo, zaimek, przymiotnik, imiesłów, liczebnik, przysłówek, przyimek, spójnik, wykrzyknik. Istotnik (rzeczownik) przymiotnik i liczebnik mogą być nazwane w ogólności imieniem. Piérwsze sześć nazywają się odmiennemi, a ostatnie cztéry nieodmiennemi [...].
Wyrazy polskie z których się zdania składają, dają się według swego znaczenia i wartości podzielić na 9 klas, które się częściami mowy nazywają. Części mowy są następujące: 1. rzeczownik, 2. przymiotnik, 3. zaimek, 4. liczebnik, 5. słowo czyli czasownik, 6. przysłówek, 7. przyimek, 8. spójnik, 9. wykrzyknik.
Z głosek i syllab powstają wyrazy. Każdy wyraz wyraża jakieś wyobrażenie, obecne w myśli mówiącego. Ponieważ zaś wyobrażenia nasze rozlicznej są natury, stąd też i wyrazy różnią się znaczeniem między sobą. Dzielimy je zatem na 9 różnych klas, czyli tak zwanych CZĘŚCI MOWY.
Te wyrazy były to słowa, rzeczowniki, przymiotniki, zaimki, partykuły... słowem części mowy wszelakiego rodzaju.
P. Z czego składa się mowa ludzka? 0. Mowa ludzka składa się ze zdań, np. To dziecko uczy się dobrze. P. A zdania z czego się składają? 0. Zdania składają się z wyrazów, które inaczej zowiemy częściami mowy, np. To—dziecko—uczy—się—dobrze.[...] Wyrazy składają się z syllab czyli ze zgłosek, np. To, dzie-cko, u-czy, się, do-brze.
Wszystkich części mowy w języku polskim mamy dziesięć.
Pyt. Ileż mamy części mowy w Mowopisowni polskiej (czyli gramatyce ?). Odp. Dzięsięć następnych, pierwsze z onych szesć są odmiennemi, a cztery ostatnie nie odmiennemi.
Trzecia część mowy. "Przymiotniki". Powszechne trzyrodzajowe i trzystopniowe, z przysłówkami takoż trzystopniowemi.
Kopczyński O. [Onufry] "Zadziwmy się rozumowi temu w rodzajowaniu Imion, co samo i w jinszych częściach obaczymy mowy".
Mówiliśmy dotąd o rozmaitych rodzajach wyrazów: mówiliśmy o rzeczownikach, przymiotnikach, zaimkach, liczebnikach, czasownikach, przysłówkach, przyimkach, i wykrzyknikach. A dlaczegośmy o nich mówili? Oto dlatego, że z nich jakby z części składa się cała mowa nasza. Nazwano je też przeto częściami mowy.
Przyrostek by razem ze spójnikami: aby, oby, gdyby, chociażby... z czasownikami: byłoby, dałbym, widziebyliście... i z innemi częściami mowy: jabym, cożbyś, długoby, wybyście, radzibyśmy.
§ 47. Części mowy. Mowa nasza składa się z wyrazów, dla tego wyrazy nazywają się częściami mowy. Jedne z tych wyrazów w mowie pozostają bez zmiany, w jednej stałej postaci (np. do, pomiędzy, nigdy, iż, ani, i t. d.) i te nazywamy częściami mowy nieodmiennemi; inne zaś pojawiają się w postaci coraz to innej zależnie od ich stosunku i związku z innemi wyrazami [...] (np. dom, domowi, w domu, domem; świat, na świecie; wielki, wielkiego, wielkich; poznaję, poznawał, poznany, poznaj i t. p.) i te otrzymały nazwę części mowy odmiennych.
W VI. p. 1. m. tych części mowy: dobrymi dziełami, polami, kochającymi dziećmi itd. (Zresztą niżej przy ymi).
Części mowy. Przedimki.
W języku portugalskim rozróżnia się dziesięć części mowy (partes do discurso) [...].
Wyrazy wzięte oddzielnie, nie w zdaniu (wyrazy wyrwane ze zdania) są częściami mowy.
Otóż według znaczenia, t. j. ze względu na to, co oznaczają oddzielne wyrazy, rozróżniamy w języku polskim dziewięć grup wyrazów czyli części mowy: rzeczowniki, przymiotniki, zaimki, liczebniki, słowa czyli czasowniki, przysłówki, przyimki, spójniki i wykrzykniki.
Mowa polska, jak i każda inna, składa się z różnorodnych wyrazów, które zowią się częściami mowy. W języku polskim rozróżniamy następujących dziewięć części mowy: 1. rzeczowniki, 2. zaimki, 3. przymiotniki, 4. liczebniki, 5. czasowniki czyli słowa, 6. przysłówki, 7. przyimki, 8. spójniki. 9. wykrzykniki. Każdy wyraz jest jakąś częścią mowy.
Części mowy, oznaczające właściwości cech (Księżyc świeci blado) nazywają się: Przysłówki. Zaliczają się one do części mowy nieodmiennych i dzielą się na: przysłówki właściwe (pięknie, dobrze...) oznaczają bowiem właściwości cech dokładnie. Przysłówki, które niedokładnie oznaczają właściwości cech są: 2. zaimkowe [...] 3. liczebnikowe (jedynie, pierwej, jedno, jeno).
Formą zdania [...] nazywamy postać jego zewnętrzną. Zdania składają się z wyrazów. [...] Forma zdania zależy od tego, za pomocą ilu i jakich części mowy są wyrażone człony zdania.
Język portugalski ma dziesięć [sic!] części mowy, i to: rzeczownik (substantivo), przymiotnik (adjectivo), zaimek (pronone), czasownik (verbo), przysłówek (adverbio), przyimek (preposição), spójnik (conjuncção), wykrzyknik (interjeição).
Części mowy, p. wyrazy II.
II. Wyrazy jako całości ze względu na znaczenie (części mowy): A. Wyrazy samodzielne: 1. imiona (nomina): a) rzeczownik (substantivum), b) przymiotnik (adiectivum), c) liczebnik (numerale).
Przy pomocy wyrazów nazywa człowiek najrozmaitsze zjawiska świata otaczającego i swojego życia wewnętrznego. Są tam różne przedmioty, znamienne właściwościami, wykonujace czynności, pozostające względem siebie w różnych stosunkach. Ze względu na to, co dany wyraz nazywa i w jaki sposób tę treść znaczeniową wyraża, dokonuje gramatyka podziału wszystkich wyrazów na tzw. części mowy.
Powiązane terminy
- cząstka mowy
- części dyskursu
- członek mowy
- dział mowy
- gatunki wyrazów
- główne części mowy
- rozdziały mowy
- wyrazy składające mowę
- Hauptstück der Rede
- Hauptteile der Rede
- kalbos dalis
- pars orationis
- partes do discurso
- partes sermonis
- parties du discours
- Redeteil
- Stück der Rede
- adiektyw
- adverbium
- artykuł (rodzajnik; część mowy)
- czasowana część mowy
- czasownik (verbum)
- cząsteczki (nieodmienne części mowy)
- cząstka epideiktyczna
- cząstka nakłoniebna
- cząstka nienakłonna
- części mowy deklinujące się
- części mowy nachylające się
- części mowy nakłoniebne
- części mowy niedeklinujące się
- części mowy nienachylające się
- części mowy nienakłoniebne
- część mowy jednorodna
- część mowy nieodmienna
- część mowy niestaczająca się
- część mowy odmienna
- część mowy pomagająca
- część mowy pomocnicza
- część mowy przedniejsza
- część mowy staczająca się
- czynosłowo
- domyślna część mowy
- eksklamacja
- głagoł (czasownik)
- imiesłów
- imię (nazwa, część mowy)
- imię (rzeczownik i przymiotnik)
- imię (rzeczownik, przymiotnik, liczebnik)
- imię (rzeczownik)
- *imię liczby
- imię liczebne
- imię przydane
- imię przydatne
- imię przymiotne
- imię rzeczowe
- imię rzeczowne
- imię słowno-przymiotne
- imię zaimkowe
- interiekcja
- koniunkcja
- liczbownik
- liczebnik
- licznik
- łączenie (spójnik)
- *łączka
- międzymiot
- na przodku chodzące
- namiestnictwo
- namiestnik
- participium
- partykuła (część mowy)
- partykuły (nieodmienne cz. mowy)
- podrzędne części mowy
- podrzucenie
- posiłkowe części mowy
- prepozycja
- przedimek (rodzajnik)
- przedimię (rodzajnik)
- przedsłowie
- przedzgłoska
- przekładanie (przyimek)
- przekładka (przyimek)
- przełożenie (praepositio)
- przepołożenie
- przerzucenie
- przyimek
- przymiot (przymiotnik)
- przymiotnik
- przyrostek (partykuła)
- przysłowie (przysłówek)
- przysłówek
- przysłówek celu
- przysłówek imiesłowny
- rodzajak
- rodzajnik
- rzeczownik
- słowa czasowe
- słowo (czasownik)
- słowo liczbowe
- słowo nienakłoniebne
- spajak
- spójnik
- stosownik
- uczestnictwo
- uczestnik
- ucześnik
- wciskanie
- wdanie
- werbum, verbum
- wkładanie (interiekcja)
- wołanie
- wrzucenie (wykrzyknik)
- wrzutek
- wtrącanie, wtrącenie (wykrzyknik)
- wykrzyknik (część mowy)
- wyraz liczbowy
- wyraz nieodmienny
- wyraz odmienny
- zaimek
- zaimię
- zamiona
- zawołanie
- złączanie (spójnik)
- złączenie (część mowy)
- złączka (spójnik)
- znamka