Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

nomen numerale
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: n., Nomen numerale, nomina numeralia, numerale, numerale nomen, numeralia, numeralia nomina, numeralis
Język: łaciński
Dział: Części mowy (współcześnie)

Cytaty

Murm/1533, s. 199

Numerale nomen, quod numerum significat. Eyn wort das die tzal bedeut. Słowo ktore liczbę známionuje.

Mym/1541, s. 44

Nomina numeralia cardinalia. Namen der tzalen. Imioná wszelkiego pocztu. Unum. Eyns. Ieden. Duo. Czwe. Dwa.

Bart/1544 , t. V, s. 134

SŁOWO ‘wyraz, mowa; także gram.: czasownik’ (łącznie ok. 40 razy) [...] słowo co liczbę znamionuje numerale nomen S 98v (por. Mu28, s. 199); numerus pluralis wielga liczba ut magistri, numerale nomen aut verbum Słowo co znam<io>nuje liczbę RN (k. tyt.).

Mącz/1564 (war. B), s. 47c

Centum, gen. om. nomen numerale, Indeclinabile, Sto.

Mącz/1564 (war. B), s. 394b

Simplex, simplicis, masc. ter. Nomen numerale cui opponitur duplex, Jednostájny.

Vol/1612, s. [18]

Numeralia nomina omnia sunt generis omnis, alia quidem sub una, alia sub duabus, alia sum tribus terminationibus.

Rot/1616, s. [76]

Numeralia. Die ein Zahl bedeuten [...] Welche Numeralia oder Zahl Nahmen sind vnter 3. endungen generis omnis? R. Fast nur diese erste zwey, Nemlich: Jeden einer. Jedná eine. Jedno eins. Dwá zween. Dwie zwo. Dwoie zwey.

[Które liczebniki z trzema końcówkami są rodzaju wszelkiego? Niemal tylko te dwa pierwsze: jeden, jedna, jedno; dwa, dwie, dwoje.]
Kn/1621, s. 368

Liczebny Numerālis Priscian. numerale nomen.

Men/1649, s. 42

De numeralibus.

Gut/1668, s. 99

Hierher gehören auch die Zahlwörter (Numeralia) welche auff folgende Weise gebeuget werden.

[Należą tu liczebniki, które w następujący sposób się odmieniają.]
Gut/1669, s. [28]

Zahlwörter/ Numeralia, Liczebne Słowá.

Sty/1675, s. 32

DE NUMERALIBUS. O Liczbách.

Malcz/1687, s. 15

DE NUMERALIBUS. Welche sind sie Numeralia? Die Numeralia sind etliche welche drey Endungen haben.

[Niektóre liczebniki mają trzy końcówki.]
Woy/1690, s. 42

De Numeralibus. Omnes Numeralium species, quas Latini habent, habent etiam Poloni, solo numero distributivo excepto.

Woy/1690, s. 116

Excipe nomen numerale dwa.

Malcz/1696, s. 129

[...] die Nomina Numeralia von 5. biß 1000. nehmen allemahl Genitivum Plurale oder Collectivi Nominis Singularem zu sich.

[Liczebniki od 5 do 1000 wymagają dopełniacza liczy mnogiej lub rzeczownika kolektywnego w liczbie pojedynczej. ]
Mich/1696–1700 ok., s. 26

Die Nomina Numeralia werden auff diese Art decliniret.

[Liczebniki odmienia się w następujący sposób.]
Cell/1725, s. 27 (27-28) Definicja

Numeral[i]a Nomina, imioná liczby, są, álbo Cardinalia, Tres, quatuor, decem etc. [...] Albo są Ordinalia jáko primus, secundus. etc. Albo Distributiva, jáko bini, deni, po dwu po dziesięciu. etc.

Müll/1750, s. 22 Definicja

Ein Nomen numerale ist ein Wort, mit welchem man zehlt.

[to wyraz, za pomocą którego się liczy.]
Kon/1759, s. 16 Definicja

Co iest Nomen Numerale? Numerale albo liczalne iest, ktore liczbę znaczy, a to iest troiákie: Cardinale albo Zawiesiste, Ordinale albo Porządkowe, Distributivum albo rozdzielające.

Lub/1778, s. 52

W powszechności służyć może do naznaczenia różnicy pomienionym Rodzącym ułożenie imion z rachunkowemi (Numeralia) два, dwa, три, trzy, четыре, cztery: gdyż one Rodzącego na У nie cierpią.

Kop/1778, t. I, s. 24 Definicja
  1. I. Jedno unum. [...] Takie Imiona zowią się Rachunkowe (numeralia). Postaci czyli figury, takich wyrazów, są to skrócenia: pierwsze Arabskie, drugie Rzymskie.
Mon/1780, s. 156 (155-156)

Imiona są wielorakie. Nomen substantivum: Imie istotne, krocej: Istotnik, albo Rzeczownik. [...] Nomen peregrinum: Imie obce, cudzoziemskie. Nomen primitivum, sive radicale: Imie pierwotne, pierwiastkowe. Nomen derivativum: Imie pochodne, czyli pochodzące. Nomen simplex: Imie nie złożone. Nomen compositum: Imie złożone. Nomen numerale: Imie liczebne, rachunkowe. Nomen diminutivum: Imie drobno-czynne, albo zdrobniałe etc.

Szum/1809, s. 31 Definicja

Części mowy nazywają się po polsku i po łacinie, jak następuje:

Iwsza: Wykrzyknik (Interjectio), np. ach! [...]

VIIIma: Licznik (imię liczbowe, nomen numerale), np. jeden, dwa, po pierwsze, po drugie, pierwszy, drugi i t. d.

Morz/1857, s. 52 Definicja

Istniały tedy już miana poszczególne dla przedmiotów wszelkiego rodzaju, które, snując się przed umysłem człowieka, były przez niego pojmowanemi w ich jednostkach, dwójkach, oraz mnogości. Kiedy zaś bliżej badał tę mnogość i o liczbie szczegółów przekonywał się; widział, że cały porządek wszechrzeczy zawisł na liczbie, że, aby zgłębił należycie stosunki jestestw, potrzeba mu rachunku; — że, aby dać wyobrażenie ilości szczegółów mnogością objętych, trzeba je piętnem liczebném mianować, i tym sposobem uniknąć powtarzania jednostek tylokrotnego, ile wynosi ich liczba. Nazwy te wszystkie liczbom nadane, nazwiéjmy liczbownikiem. (nomen numerale).

Morz/1857, s. 377

Liczbownik ... Imię liczbowe (Nomen numerale).

Mał/1863, s. 51

Dzielimy je zatem na 9 różnych klas, czyli tak zwanych części mowy.

  1. rzeczowniki (substantiva),
  2. przymiotniki (adjectiva),
  3. zaimki (pronomina),
  4. liczebniki (numeralia).
Mał/1863, s. 117

Liczebnikami (nomina numeralia) nazywamy wyrazy, służące na oznaczenie ilości czyli liczby osób i rzeczy, np. czy ich jest dwie, trzy, więcéj jeszcze, czy tylko jedna?

Malin/1869, s. 488 Definicja

[...] Łacińscy gramatycy te trzy części mowy rzeczownik, przymiotnik i liczebnik obejmują pod jedną ogólną názwą jimię, s których piérwszą nazywają nomen substantivum, jimię rzeczowne, drugą nomen adjectivum, jimię przymiotne, trzecią nomen numerale, jimię liczebne, i poniekąd słusznie, gdyż w języku łacińskim, jak w sanskrycie i greczyznie, skłánianie tych trzech części mowy nie różni się pomiędzy sobą [...].

Mał/1879, t. I, s. 160

Z głosek i syllab powstają wyrazy. [...] Dzielimy je zatem na 9 różnych klas, czyli tak zwanych CZĘŚCI MOWY. [...]

  1. zaimki (pronomina)
  2. liczebniki (numeralia).
Mał/1879, t. I, s. 241

LICZEBNIKAMI (nomina numeralia) nazywamy wyrazy, służące na oznaczenie ilości czyli liczby osób i rzeczy, np. czy ich jest dwie, trzy, więcéj jeszcze, czy tylko jedna?

BdC/1915, s. 176

W zakresie deklinacji mamy różne gromady deklinacyjne, oparte na różnicy wyobrażeń kierujących o charakterze semazjologicznym: 1) rzeczowniki (substantiva) 2) zaimki osobiste (pronomina personalia) 3) zaimki wskazujące (pronomina indicativa) wraz z przymiotnikami (adjectiva) 4) liczebniki (numeralia)

Rozw/1923, s. 149

Ten moment grał też niewątpliwie rolę w n. trzé=>trzej.

Gaert/1927, s. 89

★Liczebniki (numeralia) ★oznaczone i ★nieoznaczone: a) ★porządkowe (ordinalia), b) ★ilościowe: 1) ★główne (cardinalia), 2) ★ułamkowe, 3) ★zbiorowe, 4) ★mnożne, 5) ★wielorakie.

Gaert/1927, s. 91

Numeralia, p. wyrazy II A.

Gaert/1927, s. 105

II. Wyrazy jako całości ze względu na znaczenie (części mowy):

A. Wyrazy ★samodzielne: 1. imiona (nomina): a) ★rzeczownik (substantivum), b) ★przymiotnik (adiectivum), c) ★liczebnik (numerale).

Powiązane terminy