terminów gramatycznych online
imię chrzestne
Język: polski
- Część II. Rozdz. 2. Odmiany. (Fleksya) : Jes/1886
- Część trzecia. Rzecz o słowach: Such/1849
- Nauka o formach (Flexya): Mał/1863, Mał/1879
- Nauka o słowach i ich odmianach: Łaz/1861
- O rzeczowniku i przymiotniku: Bor/1830
- O zdaniu pojedyńczym: Kras/1897
- Spis rzeczy i wyrazów: Rozp/1830
- Słownik, tom I. część II. (G-L): L/1807–1814
- Wstęp obejmujący pogląd na Głosownią i pojęcie Pierwoskładni: Malin/1869
- Znaczenie i życie wyrazów: Łoś II/1925
- Złożona deklinacja przymiotników i zaimków : Łoś III/1927
Cytaty
IMIĘ, -ienia, n., [...]. §., imię chrzestne, [...]. Ochrzczonemu imię dają, które od tego człowieka, który dla pobożności został świętym, brać się godzi. Kucz. Kat. 2, 36.
imiona chrzestne po słówkach Don, Signor, Sir, Miss, 487
Lew inaczej Leon, imię chrzestne.
Żaden atoli Rzeczownik nie da się ugiąć do wszystkich zmian i ich odcieni. Nie ma zaś Rzeczownika wcale niezmiennego; najczęściéj zwykliśmy Rzeczowniki zmniejszać i zgrubiać, a imiona chrzestne zdrabniać.
[…] Do 1. formy należą: […] a). Imiona chrzestne z przymiotników złożone, np. Bogumiła, Ludmiła.
Na koniec imiona chrzestne na i, y; np. Antoni, Marceli, Ignacy, Xawery, Jerzy itp.
[...] Pogłos s łączy się bezpośrednio z uciętemi na końcu jimionami chrzestnemi ku urábianiu w serdecznéj i poufałéj rozmowie jimion pieszczotliwych. Jeżeli pozostałá część kończy się na samogłoskę, wtedy pogłos s łączy się bezpośrednio s pozostałą częścią, jeżeli zaś pozostałá część kończy się na spółgłoskę, wtedy pogłos s łączy się s piérwotnikiem za pośrednictwem spójki u, przed którą zmiękczoná spółgłoska przemieniá się w twardą, i to prawidłowo służy tak dlá jimion męzkich jak i żeńskich [...].
[…] Za pośrednictwem pogłosu ć urábiają się z jimion chrzestnych, na końcu uciętych, jimiona pieszczotliwe męzkie na ćo, żeńskie na ća […].
Także imiona chrzestne zdrobniałe na o, np. Tadzio, Stefcio, Józio; toż inne zdrobniałe, jak wujcio, ojcunio, których liczba zresztą jest bardzo szczupła.
Na koniec imiona chrzestne na i, y; np. Antoni, Marceli, Ignacy, Xawery, Jerzy, itp.
Takiemi są: np. złoty, luty, służący, bliźni, budowniczy, podstoli, koniuszy, itp.; królowa, księżna, bratowa, — Biała, Czarna, Mokra (wieś); Wesoła (ulica), Krakowska; — szkolne, mostowe, strawne; Głębokie, Długie (sioła); nazwiska osób na ski, cki, ska, cka, owa, jak: Krasicki, Kochanowski, Krasińska, Potocka, Badeniowa, Antoniowa; tudzież nazwiska cudzoziemskie, na: e, i, y, jak: Gothe, Bandtkie, Linde, Lamennais (Lamene), Paganini, Wirgili, Batory, Motty; na koniec imiona chrzestne na: i, y, np. Antoni, Marceli, Ignacy, Ksawery, Jerzy, itp.
[…] Zamiast vocativa używa się nominativus: […] 2) również w mowie poufałej od imion chrzestnych, niepoprzedzonych żadnym tytułem np. Józef! Michaś […].
Natomiast imię własne wiążemy z osobnikiem lub pewną liczbą osobników na podstawie cechy, którą można by nazwać przypadkową np. w przezwiskach: Kulas, Mańkut, w imionach chrzestnych: Jan, Paweł dowolnie nadanych, również w nazwach miejscowości, podobnych, na ogół do przezwisk lub imion chrzestnych ludzkich (Poręba, Kraków) a wreszcie do nazwisk rodowych, które nie przedstawiają żadnego związku z cechami, charakteryzującemi pewien rodzaj przedmiotów lub jego odmianę.
Zapożyczone imiona chrzestne, które w łacinie kończyły się na -ius, w języku polskim przyjęły w N. sg. końcówkę przymiotnikową -i, -y, wskutek czego i dalsza ich odmiana ukształtowała się na sposób przymiotników, np. Aleksy pocz. XV R. XIX, 103, Aleksego 106, Aleksemu 103.