terminów gramatycznych online
twierdzenie
Język: polski
Cytaty
Twierdzenie. Affirmatio: asseveratio: assertio Cic. | Nuncupatio Plin. parata ipsam nuncupationem (qua asserebat Margaritas tanti constare) probare tabulis. ἡ φάσις, [φάσ]εως [hē phásis, pháseōs], κατάφασις [katáphasis].
Affirmatio. Twierdzenie.
Piérwsza osobliwość tak się má: że gdy piérwszé słowo kładzie się bez przéczéniá, czyli bez tego Przysłówka nie, a drugié słowo kładzie się z Przysłówkiém iż, czyli że, odmiéniając sąd piérwszégo Słowa twiérdzący na przéczący, to jest, dodając do owégo Słowa przéczący Przysłówek nie; Przysłówek iż, czyli że, przy drugiém Słowie połóżony, odmiéniá się na Przysłowek żeby: czyli Słowo drugié położoné w twiérdzéniu w Trybie oznájmującym; w przéczéniu odmiéniá się na Tryb życzący.
Jeszcze względém Trybu i ta osobliwość u nás zachodzi, że w Trybie rozkazującym używając w twiérdzeniu Słowa dokonanégo, używámy w przeczéniu Słowa niedokonanégo.
Co się tycze osobliwości względém Przypádku: piérwszá jest ta, że Słowa czynné rządzącé w twiérdzéniu Przypádkiém czwártym; rządzą w przéczéniu Przypádkiém drugim.
Mówiliśmy wyżéj […], że słowa czynne z przeczeniem położone, mają przy sobie przypadek 2gi; uważajmy teraz, że, jeżeli w zdaniach głównych stojące słowa zmysłowe i umysłowe, jakiemi są: widzę, słyszę, mówię, twierdzę itp. z twierdzeniem użyte, na przeczące zamieniamy, spójniki iż, że, zdanie przedmiotowe z główném łączące odmieniają się na iżby, żeby, czyli słowo zdania przedmiotowego, w twierdzeniu w trybie oznajmującym położone, w przeczeniu do trybu życzącego przechodzi [...].
Jedno tylko w języku polskim jest Słowo posiłkowe, Być , a to odmienia się dziesięcią sposobów, to jest: 1. z Twierdzeniem, 2. z Pytaniem, 3. z Przeczeniem, 4.z Przyrostnią, w tych tylko czasach w których są przyrostki, 5. z Przeczeniem i pytaniem, 6. z Pytaniem i przyrostnią, 7. z Przyrostnią i przeczeniem, 8. z Przeczeniem, pytaniem i przyrostnią, 9. w Przymiotnikach z Przyrostnią i domyślnią, 10. w Częściach mowy nieodmiennych z Przyrostnią i domyślnią.
Czas zaprzeszły. W tém tylko słowie używa się za niedokonany i dokonany, a zawsze rodzajownie, tak jak i we wszystkich słowach w tymże czasie. z Twierdzeniem r. m. Byłem, był znany, abo znanym [...] z Pytaniem. r. m. Byłżem, był? znany abo znanym.
TRYB ŁĄCZĄCY Znaczy twierdzenie zależące jeszcze od innego słowa połączonego jakim spojnikiem: np. chciałeś bym był znany i t. d. Wyraża on się zwyczajnie przez Czas przeszły słów niedokonanych i dokonanych, nie mniej i Zaprzeszły, ale nie w słowie Być. Tryb ten nie czasuje się z Pytaniem.
Tu widzieć, słowo czynne rządzące spadkiem 4ym. z twierdzeniem, rządzi spadkiem 2gim. z przeczeniem, tak jak powszechnie sława[!] tego gatunku.
Do. 1. Znaczy czynność, działanie. Użyte w czasie teraźniejszym lub przeszłym (do, did) z trybem bezokolicznym jakiego słowa, służy do nadania większej mocy i dobitności twierdzeniu.
Po trzecie ze słów posiłkowych następnych twierdzenia i przeczenia wzięto słowa za przyjimki prawdziwe, jako to: mieć i niemieć.
[…] Oprócz przysłówków okolicznościowych, które, wyrażając pewną treść, służą w budowie zdania jako określenie czasowników i przymiotników, istnieje jeszcze znaczna liczba przysłówków formalnych czyli przysłówków trybu, które same przez się członków zdania nie stanowią, lecz służą tylko pomocniczo do nadania orzeczeniu cechy formalnej: twierdzenia, przeczenia, rozkazu, życzenia, wniosku o konieczności lub możebności orzeczenia [...].