terminów gramatycznych online
o pochylone
Język: polski
- Głosownia: Kon/1920
- Głosownia (Fonetyka): Kr/1917
- Historyczna fonetyka czyli głosownia: Rozw/1923
- Nauka o głoskach: Szob/1923
- O Liczebnikach: Malin/1869
- Pisownia cz. Ortografia: Mał/1863
- Rozbiór dalszy pstrokacizny szczegółowy: Oż/1883
- Słownik, t. 3: N-Ó: SW/1900-1927
- Znamiona czasowe i trybowe: Trz/1865
Cytaty
Samogłoska o jest albo ootwarte albo ó pochylone. Ponieważ różnica pomiędzy otwartém a pochyloném o w języku naszym utrzymuje się jeszcze w całej sile, powinniśmy zatem i piśmiennie wszędzie i zawsze to uwydatniać. Pisać zatem należy ó, gdzie tylko pochylenie jego w wymawianiu słyszymy i gdzie takowe na mocy zasad wyjaśnionych w §. 73 — 75 jest usprawiedliwionym.
Ślady ściągnienia tego zachował podziśdzień lud prosty wymawiając to ściągnięte a jak a° t. j. jak a ku o pochylone n. p. bywa°-m prawie jak bywo-m, dojeżdża°-my prawie jak dojeżdżo-my i t. d.; zachowały je także druki staropolskie nie kréskując w takim razie a, co było znakiem długości czyli pochylenia.
[…] W sanskrycie astamas, w litewskim astuntas, […] w polskim ósmy z ó pochylonym.
W ogóle nie można na samogłoskach kłasdź kresek żadnych, z wyjątkiem tylko ó pochylonego i samogłoski cieńkiej i, która ma miejsce wszędzie, to jako samogłoska, to jako kreska.
O 1. samogłoska jasna a. otwarta, wymawiana przy okrągłym ułożeniu warg, np. oko, on, pole, nowość... Oprócz tego jest odmiana jego O pochylone a. ścieśnione, które powstało z dawniejszego o długiego (a o ze swojej strony a. pochodzi z dawniejszego o a. też z e) i w dawnej polszczyźnie miało brzmienie pośrednie między o i u, np. król, góra, stróż, córka, pióro, szósty.
W takich zaś formach, jak: dróg, podłóg, nóg, nagród, mórz, wód, mów, zbóż, pól, rów, stół, wieczór, samogłoska o w zgłosce zamkniętej spółgłoską, pierwotnie dźwięczną, została zastąpiona ó pochylonym, które dziś ma brzmienie u i które w piśmie wyrażamy przez ó ze względu na pochodzenie jej z dawnego o.
Samogłoska ó pochylone miała dawniej brzmienie pośrednie między o i u; dzisiaj nie różni się niczym od u, a więc jest tylko literą abecadła, nie zaś dźwiękiem odrębnym.
Niektóre wyrazy mają ó zawsze, stale; niektóre mają czasem o (otwarte), a w pewnych razach zamiast niego pojawia się w nich ó (o pochylone czyli ścieśnione).
Pochylone o wcześnie, bo już w wieku XVI spłynęło pod wpływem dialektyczej wymowy małopolskiej z samogłoską u: góra = [gura], brózda = [bruzda].
Co się tyczy brzmienia pochylonego o, identycznego dzisiaj w języku kulturalnym z u, to przede wszystkiem zaznaczyć wypada, że jest to zjawisko głównie małopolskie; w innych narzeczach ó przeważnie nie spłynęło z u.
Jak już w rozdziale o iloczasie zaznaczono, pełnogłoska o, pierwotnie krótka, już pod koniec epoki prasł., a w każdym razie w epoce pralech., w pewnych warunkach uległa wzdłużeniu, przeradzając się na gruncie polskim w t. z. pochylone ó i ta to pełnogłoska nastręcza niektóre uwagi.