terminów gramatycznych online
czasownik nieprzechodni
Język: polski
- Część I (wstępna): Jes/1886
- Część trzecia. Rzecz o słowach: Such/1849
- IV. Rozwój polskiej terminologii gramatycznej po Kopczyńskim: Kor/1961
- Nauka o wyrazach. Nauka o znaczeniu wyrazów: Król/1922
- Nauka o znaczeniu wyrazów (semantyka): Szob/1923
- Nauka odmiany wyrazów: Kon/1920
- Odmienne części mowy: Lerc/1877
- Semantyka: PolTerm/1921
- Składnia: Mał/1879, Łaz/1861
- Słowniczek: Gaert/1927
Czasowniki przechodnie (tranzytywne) są to takie czasowniki, które, a) rządzą biernikiem, dopełniaczem lub narzędnikiem, b) możliwe jest przekształcenie zdań, których orzeczeniem jest forma osobowa takiego czasownika w formie czynnej, na zdania z orzeczeniem w postaci formy osobowej strony biernej tego czasownika [...]. Czasowniki pozbawione powyższych właściwości to cz. nieprzechodnie (intranzytywne) gramatycznie [...] lub gramatycznie i znaczeniowo [...].
Cytaty
Nieprzechodnie Czasowniki są takie, które przedmioty prostego przy sobie miéć nie mogą; do ich określenia służy Celownik, przedmiotem ubocznym nazywany, Narzędnik, Miejscownik lub jakikolwiek inny przypadek z Przyimkiem; np. Służ dobréj sprawie (C.) [...] Żyj dla ojczyzny (P.).
[...] Z rzeczowników i przymiotników utworzone przez przybranie miękkiego a, tj; miękczącego poprzedzającą spółgłoskę; te wyrażają wzmaganie się przymiotu przez pierwotnik wyrażonego, nazywamy je przeto przymiotnemi, są zatem nieprzechodniemi czasownikami (w greckim języku wyrażają się przez verba media), np. kamień, kamieniał [...].
Czasowniki nieprzechodnie czyli nijakie są to takie słowa, które wyrażają czynność nijaką tj. taką, która ani na inny podmiot nie przechodzi, ani też obcej czynności nie podlega, np. spać, leżeć, ziewać, być, stać, mdleć itd.
A. Słowa przechodnie a nieprzechodnie.
§. 708. Przede wszystkiém rozpadają wszystkie słowa, jakie tylko nasz język posiada, na wiadome nam już czasowniki przechodnie i na nieprzechodnie czyli nijakie.
Nie każda czynność ma taką własność, żeby mogła przechodzić na inną osobę lub rzecz. W zdaniach: wiatr wieje — deszcz pada — dziecię płacze — czynności: wieje — pada — płacze — nie przechodzą na żaden przedmiot. Czasowniki takie nazywamy nieprzechodniemi albo nijakiemi.
Czynność, która nie jest ani przechodnią ani bierną nazywa się nieprzechodnią czyli nijaką.
Czasowniki, wyrażające czynność nieprzechodnią czyli nijaką, nazywają się czasowniki nieprzechodnie czyli nijakie.
Czasownik. Czasowniki przechodnie i nieprzechodnie.
Ze względu na czynność przechodzącą na przedmiot lub nie - dzielą się czasowniki na: przechodnie: Rolnik orze rolę, nieprzechodnie: Dziecko śpi.
Nieprzechodniemi nazywamy czasowniki, których czynności lub stany nie przechodzą bezpośrednio z jednego przedmiotu na drugi, nap. Rzemieślnik pracuje. — On odpoczywa.
Czasowniki [...] Podział ze względu na właściwości składniowe: 1) ★przechodnie (transitiva), 2) ★nieprzechodnie (intransitiva), 3) zwrotne (reflexiva).
Nieprzechodnie, p. czasowniki I C.
Podobną popularność, jaką za czasów Oświecenia zyskał podręcznik Kopczyńskiego, w drugiej połowie dziewiętnastego wieku osiągnęła gramatyka A. Małeckiego [...].
Nomen substantivum singulare — rzeczownik jednostkowy, abstractum — oderwany [...], pronomen demonstrativum — zaimek wskazujący, verbum (in)transitivum — czasownik (nie)przechodni.
Z chwilą uzyskania niepodległości i organizowania na nowo szkolnictwa polskiego przystępując do nauczania języka ojczystego językoznawcy polscy na zjeździe w roku 1921 uchwalili zrąb terminologii gramatycznej [...].
Semantyka [...]; zaimek odpowiednikowy, osobowy, zwrotny, wskazujący, nieokreślony, przysłowny, czasownik (nie)przechodni, przysłówek liczebnikowy, zaimkowy; partykuła, wyrazek.