terminów gramatycznych online
liczba pojedyncza
Język: polski
- Budowa wyrazów: Łoś II/1925
- Części mowy odmienne: Malecz/1882
- Nauka o wyrazie: Kl/1939
- O pewnych zmianach w zdaniu złożoném: Gr/1861
- Słownik, tom I. część II. (G-L): L/1807–1814
- Znaczenie i życie wyrazów: Łoś II/1925
Liczba. Kategoria gramatyczna, której podstawowa funkcja polega na sygnalizowaniu jednostkowego lub niejednostkowego (wieloelementowego) charakteru desygnatu rzeczownika. We wszystkich jęz. mających kategorię gramatyczną l. jej podstawę stanowi l. mnoga, czyli (łac.) pluralis (wielość desygnatów) i l. pojedyncza - singularis (brak sygnalizacji wielości desygnatów).
Cytaty
LICZBA, -y, ż. [...]. – Grammat. Liczba pojedyncza numerus singularis, liczba mnoga numerus pluralis. Kpcz. Gr. Pismo tu w liczbie pojedynczéj mówi: "kto jest maluczkim"; a nie mówi w liczbie towarzyskiéj: "maluczcy". Bals. Nied. 1, 156.
UWAGA I. Gdy zaś jednym z podmiotów jest imię zbiorowe lub nieżywotne, stoi zwykle orzecznik w liczbie pojedyńczéj, zgadzając się z najbliższym tylko podmiotem, n. p. Padł na kolana Zygmunt, senat i lud zebrany. (Niemc.) Pan i chwała jego zelżona.
Rzeczowniki rodzaju nijakiego, mają w przyp. I-ym liczby pojedyńczéj: e, jeżeli w następnych przypadkach nie przybiérają więcéj zgłosek nad dwie, np. pole, ziele, zielem i t. d.
Liczba pojedyńcza oznacza jedną tylko rzecz lub osobę, np. człowiek, krzew, siostra, kura; liczba zaś mnoga oznacza dwie lub więcej rzeczy, lub osoby, np. ludzie, zwierzęta, krzewy, siostry, ciotki.
Rzeczowniki rodz. żeń. z zakończeniem samogłoskowem mają w ogóle w 4-ym przypadku liczby pojedyń. ę.
Ale i tutaj w pewnym stopniu zaszło pomieszanie: wskutek wspólności końcówek niektórych przypadków: celownika, narzędnika i miejscownika l. pojed. nastąpiło wyrównanie także we wszystkich innych przypadkach niektórych rzeczowników; częściowo zachowały się formy oboczne stare i nowe np. obierza i obierz, tarcza — tarcz, pieczenia — pieczeń i in.
Przyrostki czasownikowe.
§ 281. Suf. -o-, -e- pni czasu teraźniejszego; stosunek o do e na zasadzie przegłosu; -o- z końcówką os. 1 l. p. i 3 l. mn. zlewa się w samogłoskę nosową, -e- występuje wyraźnie przed końcówkami innych form osobowych, przy czem poprzedzająca spółgłoska ulega zmiękczeniu: biorę — bierzesz, [...].
§ 359. Liczba pojedyncza i mnoga.
Ogólna zasada, że przez liczbę pojedynczą wyraża się imię jednego przedmiotu, a przez mnogą — imiona mnogich przedmiotów, nie zawsze teraz w języku bywa zachowywana. [...]
Wyraz albo oznacza jeden przedmiot, i wtedy powiadamy, że jest w liczbie pojedynczej, albo też (w niedokładny sposób) wskazuje wielość przedmiotów za pomocą form liczby mnogiej.