terminów gramatycznych online
przypadkować (się)
Język: polski
Cytaty
[...] także te które się tylko w liczbie mnogiéj przypádkują np, akta, pakta.
Przedimek niepewny ein, tak się przypadkuie w poiedyńczey Liczbie.
Przypádkują się Rzeczowniki nie przez odmianę przypadków zakończenia, ale przez odmianę przyimków: oto wzór przypadkowania. Przypádek 1. The King Król 2. of the King Króla 3. To the King Królowi 4. The King Króla 5. O! King O! Królu 6. From the King od Króla To samo jest przypádkowanie w liczbie mnogiéj tylko Rzeczownikowi dodaje się s np. the Kings
W mnogiey liczbie nie przypadkuie się, ale Imię samo się kładzie [...].
PRZYPADKOWAĆ imiona, cz. ndk., deklinować [...].
Szczególna zaś Grammatyka zawiera takie prawidła, które się tylko w jednym języku znajdują, np. jak się w polskim języku stopniuje, przypadkuje, czasuje i szykuje.
Dla imion osob męzkich, gdy się one z uszanowaniem przypadkują; mają one przypadek pierwszy liczby mnogiej na owie, np. Król, Królowie.
Wirgili, Horacy, przypadkują się dwojako: albo Wirgiliusza, Horacjusza, Horacjuszowi, i t. d.; albo też Wirgilego, Horacego i t. d.
O formie piérwszéj. § 23. Do téj formy należą i podług niej przypádkują się wszystkié rzeczowniki żywotné i nieżywotné, rodzaju męsk., a to już ze znaczéniá płci męskiej, już z zakończéniá.
Tak się przypádkują wszystkié mającé przed us spółgłoskę jaką, np. Duvus, Jacobus [...]
Tak się przypadkuje duhitra córka, jatra bratowa, swassa lub swastra siostra it.d.
Imiona Francuzkie nie odmieniają swego kończenia w różnych przypadkach, lecz tylko się same Artykuły przypadkują.
Łacińskié na um w naszym języku np. Gimnazjum, Liceum, Ministerium nie przypádkują się w liczbie pojedynczéj, a w liczbie mnogiéj z rodzaju nijakiego przechodzą do żeńskiego i przypádkują się tak: akta, akt, nie aktów [...].
I ostrzec niektórych Rodaków niech mi wolno będzie, aby lepiéj wyrazy złożoné przypádkowali.
Wszystkié zaimki są forémnymi prócz Já, Ty, się, czyli siebie. Zaimki forémne przypádkują się zupełnie na trzy formy, podług rodzajów swoich imion przymiotnych, np. kogo, czégo, tégo, onégo, owégo, mégo.
Wyłączono w prawdzie kilkanaście Rzeczowników oznaczająych osoby męzkie i przyjęto je pomimo żeńskiego zakończenia do rodzaju męzkiego, Wojewoda Starosta i t. p. wyrazy te jednak przypadkują się podług form rodzaju żeńskiego.
Ksiądz, Brat, przypadkują się w liczbie mnogiej następującym sposobem: Księża Bracia, Księży Braci, Księżom Braciom, Księży Braci, Kięzmi Braćmi, w Księżach Braciach.
Dlatego trudniéj jeszcze było by przypadkować nazwisko Lanselo, Klero, aniżeli Lancelot, Clairot, trudniéj jest odmieniać w naszym języku przez przypadki Lebrę niż Le Brun.
Odmieniać Rzeczownik w obu liczbach według pytań siedmiu przypadków znaczy przypadkować go.
Rzeczowniki wszystkich trzech rodzajów dają się przypadkować w liczbie mnogiéj podług jednéj odmiany (deklinacji).
Ażeby wiedziéć do któréj delinacyi jakie imię należy, trzeba znać i rozróżniać doskonale wszystkie części mowy, przy tym uważań na ich znaczenie i zakończenie; gdyż właściwie dopiero z tego trojga dostatecznie można osądzić, które imię i podług któréj delinacyi daje się przypadkować.
UWAGA. Dla wprawy w zgadzaniu przymiotników z rzeczownikiem dla przekonania dzieci, że głównie słowo rządzi przypadkami, dobrze jest przypadkować takowe wyrazy z dorobioną do nich myślą, zwracając uwagę na zakończenie przymiotników w trzecim przypadku liczby mnogiéj i w 6m przy rzeczownikach rodzaju męzkiego i nijakiego, a w liczbie mnogiéj przy osobowych i zwierzęcych albo nieżywotnych. (Wyraz lub końcówka będąca cechą przypadku, powinna być podkreślaną).
Oprócz tego podziału na deklinacye, dzielą, się jeszcze w obrębie I, II i III deklinacyi rzeczowniki do nich należne o tyle na podwójne odrębne gromady, że jedne z nich przypadkujemy podług pierwszego, drugie podług drugiego wzorca.
Rzeczowniki paw, drop, drób, ołów, Wrocław, Jarosław [...] obecnie się także przypadkują podług tego wzorca koń.
Podług Zajimków i tych wszystkich wzorów powyżej, przypadkują się wszystkie Jmiona i nazwiska, tudzież godności i urzęda kończące się na y, i, i wyjątkowo dzia.
Liczebnik sto, jeżeli należy do rzeczownika, ma odmianę liczebnika; gdy jest zaś sam, wtedy jako rzeczownik, przypadkuje się podług formy rzeczownika rodz. nijakiego (dzieło).
Nachylić, i, ił, nied. Nachylać 6. † Nachylać słowa = odmieniać, przypadkować, deklinować [...]
X Spadkować, uje, ował gram. odmieniać przez przypadki, przypadkować, deklinować: S[padkować] rzeczownik.
Przypadkować, uje, ował, X Spadkować odmieniać przez przypadki, deklinować.
Deklinować, uje, ował odmieniać przez przypadki, przypadkować. <Łć. declinare>
Tołsty, Gorki, Czorny, ale je nawet przypadkujemy, jako rzeczowniki: Tołstoja, Tołstojowi.
Pięćdziesiąt — dziewięćdziesiąt.
§ 350. Aż do początku wieku XIX w liczebnikach tych przypadkowano tylko człon pierwszy pozostawiając drugi bez zmiany.