terminów gramatycznych online
sąd zdanie
- Cz. II. O wnętrzności języka polskiego. Rozdział IV. O składni czyli konstrukcji zawisłej od myśli: Kop/1817
- Część I (wstępna): Jes/1886
- Część II. O Słowie: Mucz/1825
- Część III. O Składni: Mucz/1825
- O czasowaniu polskiem: Kop/1780
- O składni w ogólności: DwBg/1813
- O składni zgody: DwBg/1813
- O wyrazach: Kam/1870
- O zdaniu pojedyńczym: Kras/1897
- Przypisy do grammatyki na klasę III: Kop/1783
- Przypisy do rozdziału IX: Kop/1785
- Rozdział IV. O składni: Kop/1783
- Rozdział VI. O słowie: Kop/1778
- Składnia: Desz/1846
- Słownik, cz. II (P - Ż): SWil/1861
Sąd. Ang. proposition. W logice znaczenie (w niektórych ujęciach) zdania oznajmującego, wspólne cechy semantyczne zdania-typu [...]. Np. s. odpowiadającym zdaniu Jedzie samochód są wspólne cechy sytuacji, do których można odnieść to zdanie.
Cytaty
Po Imieniu, najpotrzebniejsze jest w mowie ludzkiej Słowo (verbum) bo bez Słowa nie byłoby zupełnej myśli czyli sensu, ponieważ nie byłoby takiego wyrazu, który znaczy sąd, czyli zdanie nasze o rzeczy.
Na to, żeby przez te różne odmiany, wydać różne okoliczności sądu, który, jako jest wiadomo, wyráżámy przez część mowy nazwaną Słowo.
Myśl każdá, zamyka w sobie trzy części: naprzód rzecz, po wtóré przymiot rzeczy, po trzecié sądzenié naszé, jak ów przymiot przystoi rzeczy. I tak w téj myśli: Słońcé jest świétné, Słońcé jest rzeczą, świétné jest przymiotém, jest jest sądém o Słońcu względém światła.
Całá ta myśl, Słońcé jest świétné, nazywa się Sądem, póki jest u mnie wewnątrz: gdy ją zaś drugiému w Słowach odmaluję, nazywa się Zdaniém.
Co się w Myśli zowie sądém (judicium); to się w Mowie nazywá zdaniém (propositio).
Część ta Mowy, którá się zowie Słowém (Verbum) używaná bywá od wszystkich Narodów na znaczénié Sądu czyli Stosunku, który się między Rzeczą a Przymiotém jéj znájduje.
Całá ta myśl, nazywá się sądém, póki jest u kogo wewnątrz: gdy ją zaś drugiámu w słowach odmaluje, nazywa się zdaniém.
Gdy piérwszé Słowo kładzie się bez przéczénia, czyli bez Przysłówka nie, a drugié Słowo kładzie się z Przysłówkiém iż, czyli że: odmiéniając sąd piérwszego Słowa twiérdzący na przéczący, to jest dodając do owégo Słowa przéczący Przysłówek nie.
Co się w myśli zowie sądem, to w mowie nazywa się zdaniem.
Po imieniu najprzedniejsze jest w mowie ludzkiéj słowo, bo bez niego, nie byłoby zupełnéj myśli, czyli sensu; ponieważ nie byłoby takiego wyrazu, który znaczy sąd czyli zdanie o rzeczy; gdybym mówił np. człowiekiem, list twój, ci zegarek, nikt by mnie nie zrozumiał. Dopełniwszy zaś sensu przez przydane słowo, wyrażające sąd czyli zdanie o człowieku, liście, zegarku, każdy mnie zrozumie.
Ponieważ sąd, który w słowie wyrażamy, znaczy albo to, co teraz jest, albo to, co już było, albo to, co dopiéro będzie; zatém musi mieć słowo różne odmiany, przez które by te okoliczności wyrazić mogło. Takie słów odmiany zowiemy Czasowaniem, czyli odmianą przez czasy, których jest trzy przedniejszych, czyli głównych [...].
Czucie rzeczy, czy przytomnych samych przez się, czy przytomnych nam tylko przez ich wyobrażenia, zowie się myślą. Myśl, nazywa się sądem, póki jéj słowy nie wyjawiamy: gdy ją zaś drugiemu w słowach odmalujemy, nazywa się zdaniem.
Jeżeli tylko myślę o jednej rzeczy, przedmiocie, osobie, bez porównania i stosowania jej do drugiej, bez robienia wniosków; taka myśl nazywa się sądem, słowami zaś oddana w mowie lub na piśmie zowie się zdaniem.
Sąd, [...] ądu, lm. ądy, m. [...] 3) = gram. zdanie, myśl dokładnie oddana słowami. Niektórzy nazywają zdanie sądem. [...].
Zdanie jest to myśl wyrazami jasno wypowiedziana i wydająca sąd o jakiejś osobie lub rzeczy.
Cóż więc jest zdanie? Zdanie jest to myśl, sąd o jakiejś osobie lub rzeczy, wypowiedziany lub napisany wyrazami. [...]
Myśl (czyli sąd) o jakiej osobie lub rzeczy, wypowiedziana lub napisana wyrazami, nazywa się zdaniem dla tego, ponieważ ją wypowiadamy czyli zdajemy z siebie.
Określenie względu czyli okoliczności ograniczającej na pyt. o ile? pod jakim względem? oznacza wzgląd, do którego się ogranicza znaczenie orzecznika; wyraża się 1) Szóstym przypadkiem bez przyimka, zwłaszcza przy czasownikach: różnić się, wyróżniać się, odznaczyć się, przewyższać, wyrównać [...]. 2) Za pomocą rzeczowników z przyimkami — na, ( z 4. i 7. przyp.), — z ( z 2. przyp.), — w, (z 4. i 7. przyp.), według (z 2. przyp.), lub z wyrażeniami przyimkowemi: pod względem (czego), co do (czego), w porównaniu (z kim) [...]. Np. Ślepa na jedno oko, chromać na prawą nogę [...]. 3). Jeżeli ograniczenie dotyczy nie tylko orzecznika, lecz całego zdania, tj. sądu w nim wypowiedzianego, wyrażając, że sąd ten jest oparty tylko na świadectwie czyim, to używamy przyimków niewłaściwych według, podług, wedle (z 2. przyp.), lub wyrażenia przyimkowego zdaniem ( z 2. przyp.).