terminów gramatycznych online
zamiennia wymiana głoskowa, wyrazowa
Język: polski
- Cz. I. Powierzchność języka. Rozdział VI. O imieniu: Kop/1817
- Czasowanie: Bor/1830
- Część druga prawideł gramatycznych, czyli odmiennia: Szum/1809
- Dodatek trzeci: Szum/1809
- Głoski, znamiona, i wymawianie: Bor/1830
- Głosownia: Morz/1857
- O postaciach grammatycznych: Kop/1780
- O rzeczowniku i przymiotniku: Bor/1830
- O składni w ogólności: DwBg/1813
- Rozdział I. Rozbiór wyrazów w ogólności: Szt/1854
- Rozdział III. O stopniowaniu przymiotników polskich i łacińskich: tudzież o postaciach gramatycznych: Kop/1785
- Rozdział VII. O słowie: Szt/1854
- Składnia: Łaz/1861
- Słownik, cz. II (P - Ż): SWil/1861
- Słownik, t. 8: Z-Ż: SW/1900-1927
- Słownik, tom VI. i ostatni (U-Z): L/1807–1814
- Zbiór abecadłowy rzeczy: DwBg/1813
Cytaty
Zamienniá, jest zamienienie głoski na głoskę w jednym wyrazie, albo zamiénienié w mowie wyrazu jednégo na drugi.
[...] naukę więc o nich krótko tu dziecióm zbierámy, licząc cztéry tylko powszechné Postaci, Dodatnią, Wyrzutnią, Zamiennią i Cudzoziemczyznę.
ZAMIENNIA, -i, ż. Grammat., zamienienie głoski na głoskę w jednym wyrazie, albo zamienienie w mowie wyrazu jednego na drugi. Kopcz. Gr. 2, 23, enallage.
Postaci grammatycznych jest w polskim języku pięć:
1wsza: Wyrzutnia, gdzie się syllaba albo głoska jaka wyrzuca, [...].
2ga: Dodatnia, gdzie się syllaba jaka albo głoska dodaje, [...].
3cia: Zamieńnia, gdzie się syllaba albo głoska jaka na drugą zamienia, np. bogato, bogaciej; miło, milej.
Zamieńnia postać grammatyczna, na k. 39.
Zamiénniá, jest zamiénienié głoski na głoskę w jednym wyrazie, albo w mowie wyrazu jednégo na drugi.
Zamiennia, słowna i mowna, 113.
Postaci, są pewne ksztåłty odstępujące od zwyczajnych form. Widzieliśmy już wyrzutnią w wyrazach uczon, wzięt etc. które w zwyczajnéj formie są uczony, wzięty etc. Widzieliśmy zamiénnią głosek ł na l, a na e etc. w wyrazach biały bielszy etc. Dodájmy jescze dwie, Dodatnią i cudzoziemszczyznę, które niżej obaczymy i wyłusczymy.
III. ZAMIÉNNIA. Na samogłoski i spółgłoski panuje w naszym języku. Obliczmy, co i gdzie się zamiénia.
Zamiennia. Jest-to zamienienie głoski na inną w jednymże wyrazie. W samogłoskach zamienia się a na e: las, lesie; jadł, jedli.
Zamiennia w 7mym. spadku liczby pojedyńczej Rzeczowników nijakich [...] Zamienia się [...] a na e: lato [...] lecie. Uwaga. Zamiennia samogłosek przedkońcowych, jak w Rzeczownikach żeńskich tak i w tych, przy żelazie, zwierciadle, jeziorze, i t. d.
Zamiennia w Słowach.
Zamiennia jest wtedy, kiedy się jedna lub kilka głosek na początku, w środku lub przy końcu wyrazu jakiego, albo zupełnie na insze głoski, albo tylko na przygłosowe zamienia, np. Miemiec, żołmiérz, zamiast: Niemiec, żołniérz.
Zamiennia, czyli zamiana głosek jednych na drugie, stanowi w słowach niemałą odmianę osobliwą.
Zamiennia ma miejsce najprzód co do samogłosek: jeżeli a, lub o, stanie pomiędzy dwiema miękkiemi spółgłoskami, chociażby następna miękka niebezpośrednio szła za nią, zamienia, się zwyczajnie na e, np. miara, mierze (…).
Zamiennia, i, lm. ie, ż. 1) gram. zamienienie głoski na głoską w jednym wyrazie [...].
W używaniu jednakże takiéj zamienni należy wielką za chować ostrożność, aby jasności i dobitności mowy nie ubliżyć.
Zamiennia, i, lm. e 1. gram. zmiana dźwięku w wyrazie na inny dźwięk. Kopcz.