Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

postać figura stylu
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: postaci, postaci głoskowe, postacie
Język: polski
Dział: Fonetyka, Morfologia, Składnia (współcześnie)
  • Cz. I. Powierzchność języka. Rozdział VI. O imieniu: Kop/1817
  • Cz. II. O wnętrzności języka polskiego. Rozdział IV. O składni czyli konstrukcji zawisłej od myśli: Kop/1817
  • Głoski, znamiona, i wymawianie: Bor/1830
  • O ośmiu częściach mowy: DwBg/1813
  • O przenośniach: Rew/1845
  • O rzeczowniku i przymiotniku: Bor/1830
  • O składni w ogólności: DwBg/1813
  • O stopniowaniu przymiotników polskich i łacińskich, tudzież o postaciach grammatycznych: Kop/1780
  • Przypisy do rozdziału I: Kop/1785, Kop/1778
  • Przypisy do rozdziału III: Kop/1785
  • Rozdział IV. O imieniu: Kop/1778
  • Słownik, tom II. część II. (P): L/1807–1814
  • Słownik, tom VI (P-Prę): Dor/1958–1969
  • Słówko o układzie tego dzieła: Bor/1830
  • Zbiór abecadłowy rzeczy: DwBg/1813

Cytaty

Kop/1778, t. I, s. 24 Definicja
  1. I. Jedno unum. [...] Takie Imiona zowią się Rachunkowe (numeralia). Postaci czyli figury, takich wyrazów, są to skrócenia: pierwsze Arabskie, drugie Rzymskie.
Kop/1778, t. II, s. 2 Definicja

Figurá, Wyraz Łácinski znáczy po naszemu postać, kształt.

Kop/1780, t. I, s. 18 Definicja

Wszelka osobliwość zowié się po łacinie Figura, po polsku Postać.

Kop/1785, s. 36 Definicja

Za co w téj Grammatyce umieszczoná będzie nauka o Postaciach, Figurami i Tropami nazwanych.

Kop/1785, s. 57 Definicja

[...] ponieważ wzmiankowaliśmy niektóré Postaci czyli Figury [...]

L/1807–1814, t. IV, s. 954 Definicja

POSTAĆ, -i, ż., [...]. Wszelka osobliwość albo w jednym słowie, albo w kilku słowach czyli w mowie, zowie się postać, figura. Kpcz. G. 2, 22.

DwBg/1813, s. 69

Od słowa oderwać się może słowné zakończénié, a przyłą­czyć do innéj części mowy, np. godzienem jest, godzieneś jest itd. [...] Jest to w języku polskim po­stać czyli figura przekładnią nazwaná.

DwBg/1813, s. 101 Definicja

Wszelká mowa jest, albo zwyczajná, np. idę spieszno ku brzegowi, to jest idąca prostym i nájłatwiéjszym tokiém: albo osobliwá, np. lecę ku brzegu, czyli od zwyczajnégo toku zbaczającá, którá się zowié Postacią.

DwBg/1813, s. 175

Postaci, od poznania ich zawisła Składnia 98, poznanie ich 101-110, grammatyczne słowne i mowne 110-114.

Kop/1817, s. 53 Definicja

Postaci są pewne ksztáłty odstępujące od zwyczajnych form. Widzieliśmy już wyrzutnią w wyrazach uczon, wzięt etc. które w zwyczajnéj formie są uczony, wzięty etc. Widzieliśmy zamiennią głosek ł na l, a na e etc. w wyrazach biały bielszy etc. Dodájmy jescze dwie, Dodatnią i cudzoziemszczyznę, które niżéj obaczymy i wyłusczymy.

Kop/1817, s. 164

Widzieliśmy postaci w słowie; teráz je w mowie obaczmy. Tam się wyrzucały, dodawały, zamiéniały, przekłádały litery w jednym wyrazie, tu się całe wyrazy, wyrzucają, dodawają, przekładają.

Bor/1830, s. 4

Trzy Postaci głoskowe. Głoski polskie w wyrazach częstym podpadają Postaciom, to jest, Zamienni, Wyrzutni, i Dodatni.

Bor/1830, s. 26

Aby zrobić Stopień wyższy [...] Częstokroć w tym stopniu zachodzą Postaci, np. biały; biel-sz-y, biel-sz-a, biel-sz-e.

Bor/1830, s. II

Mówiąc zaś o Głoskach, nie należało pominąć ich Postaci, o których tak często niżej mowa.

Bor/1830, s. VI

Niżej wykazałem równość spadków w obu liczb, a w Dodatkach do spadkowań, poumieszczałem co potrzebniejsze Uwagi. Wyszczegulniłem oraz Trzy Postaci głoskowe, i t. d.

Rew/1845, s. 103

Dla uzupełnienia przepisów Głoskowni o Składni Szyku, nadmiénimy o przenośniach, czyli figurach, czyli o Postaciach a według wielu o Tropach.

Dor/1958–1969, t. VI, s. 1129

Postać [...] 7. daw. «w stylistyce: ozdobny zwrot, wyraz, wyrażenie, układ zdania itp.; figura retoryczna; przenośnia».

Dor/1958–1969, t. VI, s. 1129

postać [...] 7. daw. «w stylistyce: ozdobny zwrot, wyraz, wyrażenie, układ zdania itp.,: figura retoryczna».

Powiązane terminy