terminów gramatycznych online
spiritus asper
- Głosownia: Mał/1863
- Historyczny rozwój Grafiki polskiéj na podstawie alfabetu łacińskiego; wyszczególnienie i rozbiór abecadeł polskich; gramatyczne abecadło wszechsłowiańskie: Malin/1869
- Opis fizyjologiczny i rodowód samogłosek: Malin/1869
- Słownik: Kn/1644 (I wyd. 1626)
Cytaty
Dăsia. ἡ δασεῖα [hē daseîa]. (i. densa) Nota adspirationis apud Graecos. Ͱ vel c. Diomed. Priscian. vulgò, spiritus asper.
Jeżeli się zaś ma zacząć słowo jakie (czystosłowiańskie) [...] od a, e, [...] ą albo ę, to się kładzie przed temi samogłoskami przygłos w postaci spółgłoski j, w, albo h. [...] np. Jadam (Adam), Jędrzej (Andrzej), jako (ako). [...] Przypomina to wszystko zasadę aspirowania samogłosek w języku greckim za pomocą spiritus lenis, asper, albo tak zwanej digammy.
Lecz do tego potrzeba: [...] 2. ażeby już nauczyciele elementarni wpráwiali dzieci nasze do czystego wymáwianiá samogłoski i, t. j. bez poprzedzającego j, zwłászcza że już w podobny sposób w nauce języka greckiego polecają chłopcom wymáwiać czysto samogłoskę v zwaną y-psilon, chociáż ta samogłoska w książkowéj greczyznie nigdy nie stoji na początku żádnego wyrazu, lecz zawsze ją poprzedzá nadech ostry (spiritus asper), t, j. nasze h [...], tak jak w naszym języku samogłoskę i poprzedzá zawsze (z wyjątkiem spójnika i (et), który Zygmuntowscy pisarze pisali przez y, spółgłoska j [...].
Jinne języki lubią na początku wyrazów czyste samogłoski, jak np. niemiecki, łaciński, francuzki, grecki itd., lecz sami tylko Grecy oznaczają nádech w lewo obróconym łukiem nad samogłoską początkową wyrazu, jak to się już powyżéj powiedziało. [...] Aristofanes z Bizancyjum, zaprowadziciel rzeczonego znamieniá, które nazwáł [...] spiritus lenis, tchnieniem łagodnym, a my nazywámy nádechem cienkim, zaprowadził także w miejsce spółgłoski H, którą Grecy aż do 7 wieku po Chrystusie pisali na początku wyrazów, zaczynających się od spółgłoski h, znamię nádechu ostrego, [...] spiritus asper, którym jest łuk obrócony w prawo i położony nad początkową samogłoską wyrazu; opierając się na tym spostrzeżeniu, że w greckim języku spółgłoska h, tak jak nádech cienki, nigdy się nie pojáwiá ani na końcu zgłoski, ani w środku wyrazów pomiędzy dwiema samogłoskami [...].