Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

etymologia
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: etymologĭa, ety̆mologia, etўmologia
Język: łaciński
Geneza: gr. etumologíā
Dział: Morfologia (współcześnie)

Cytaty

Mącz/1564 (war. B), s. 79a

Decanus [...] Etymologia videtur nasci ex δεκα decem, et νòσ mens [...].

Mącz/1564 (war. B), s. 108d

Etymon, gen. neut. Latine, Verum, Certum, Pewne, Prawdziwe. Etymologia, Veriloquium, Práwy Pewny á isty wykład, álbo powód, Pochop, Początek, álbo Rodzaj niektórego słowa.

Stat/1568, s. [178]

In etymologia pronominis quaedam ad syntaxim pertinentia delibavimus accurate observanda.

Stat/1568, s. [208]

Differentiam A et I coniunctionum copulativarum vide in Etymologia.

Mora/1592, s. [1] Ar [5] ([1] Ar [5]-[2] Av [6]) Definicja

Quid est Etymologia? Quae discrimina casuum in declinationibus tradit. to jest, uczy jako káżde słowko mamy rozumieć, i jáko mamy ono deklinowáć i coniugowáć: Vt Dominus Pan à domino od tego páná. Amor, bywam albo jestem miłowan. et Amo, miłuję.

Mora/1592, s. [4] A2v [8]

Circa quid versatur Etymologia? Circa partes orationis, hoc est, circa dictionum species.

Rot/1616, s. [15]

Günstiger lieben Leser/ dieses Büchlein/ welches vier Theil hat/ nemlich Ortographiam, Etymologiam, Syntaxin vnd Phraeseologiam.

Rot/1616, s. [51] Definicja

ETYMOLOGIA handelt von polnischer und deutscher Wort untterscheid und Bedeutungen. Wtora część jest ETYMOLOGIA.

[Etymologia uczy o różności i o wyrozumieniu słów polskich i niemieckich.]
Kn/1621, s. 1374 Definicja

Wykład słow, dobywánie początku ábo własności słow. Ety̆mologia. ἡ ἐτυμολογία [hē etymología]. Cic. Quint.| Ety̆mum τὸ ἔτυμον [tò étymon] Varr.| Nŏtātio. Interprĕtātio verbi, nominis. Vērĭlŏquium Cic. Quintil.| Significantia nominis, Fab. Victor.| Veriverbium, Plaut. Lambin.| Originatio, Quintil.

Kn/1644 (I wyd. 1626), s. 272 Definicja

Etўmologia, Gr. Wykład. ἐτυμολογία [etymología] Apud Grammaticos pars artis dictionum singularum originem, discrimina, proprietates explicans. Varro disciplinam etymologicam, seu de origine verborum, appellat. Cic. Notationem & veriloquium, quo tamen verbo uti ipse reformidat. Quintil. Etymologiam & σύμβολον [sýmbolon] ex Aristotele, & Originationem vocat. Analogiam aliqui eandem esse dicunut. intellige latè sumptis vocibus. Nam, ut recte Verrepaeus, Etymologia propriè & stricte sumpta, initium vocis respicit, eius originem & derivationem examinans. Analogia verò spectat sinem vocis, unam ad alterius similitudinem inflectere docens. v. Analogia.

Men/1649, s. 123

De usu temporum verborum satis superque dictum est in etymologia.

Gut/1668, s. 1

Die Wortforschung (Etymologia) słowa wykładająca nauka / so da lehrt die Worte recht auslegen und unterscheiden.

[Etymologia, która uczy, jak słowa prawidłowo interpretować i rozróżniać.]
Gut/1669, s. 2 Definicja

[...] die Wortforschung [Etymologia] Słowa wykładająca Nauka / so da lehret die Wort recht außlegen und unterscheiden.

[[...] die Wortforschung [Etymologia] Słowa wykładająca Nauka / która uczy słowa poprawnie rozumieć i rozróżniać.]
Gut/1669, s. 32 Definicja

Die Wortforschung / (ETYMOLOGIA) erforschet den Uhrsprung [Originem] / die Uhrankunfften [Radices] / Eigenschafften [Proprietates] / Bedeutungen [Significationes] / und Unterscheid aller Wörter [Differentias Vocum] sie lehret auch - wie man die Abwandelungen der Nenn- Vornenn- und Mittelwörter [Declinationes Nominum, Pronominum & Participiorum] recht vernehmen und verstehen sol.

[Etymologia jest nauką badającą początek, korzenie, cechy, znaczenia i różnice między wyrazami. Ponadto uczy, jak poprawnie odmieniać rzeczowniki, przymiotniki, zaimki i imiesłowy.]
Woy/1690, s. 5

PARS II. ETYMOLOGIA.

Raph/1698, s. 5

ETYMOLOGIA. Nach der Beschreibung und Erklärung der Polnischen Buchstaben kommen wir auff die Worte selbst / oder Stücke der Rede / derer in der Polnischen Sprache / wie bey denen Lateiners / 8. sind.

[ETYMOLOGIA. Po opisaniu i wyjaśnieniu polskich liter przejdźmy do samych wyrazów lub części mowy, który jest w języku polskim 8 jak w łacinie.]
Gott/1766, s. 11

Etymologia, Etymologia.

Klecz/1767, s. 27 (26-27)

Większy by był dowod z Imion własnych, i pospolitych, znajdujących się, u Starych Dziejo- i Lato-pisow, gdyby kto dla przysługi Ojczyzny, wydał, Wykład Słow (Etymologiam) z dobyciem i wyrażeniem początku onychże.

Gott/1771, s. 11

Etymologia, etymologia.

Gott/1774, s. 15

Etymologia, wykładanie

Kop/1783, t. I, s. 29

W znaczéniu przenośném, Źrzódłosłów znaczy naukę o piérwotnych czyli źrzodłosłówowych wyrazach. Nauka ta zowie się po Grecku Etymologĭa, to jest nauka o początku, albo o źrzódle słowa.

Gott/1787, s. 12

Etymologia Etimologia.

Malin/1869, s. 96 (95-96)

[…] Na zasadach bowiem głosowni opiérają się ostateczne prawidła piérwoskładni, czyli tak zwanéj przez Niemców Formenlehre, którá się rozpáda na trzy części, jako to: 1. na naukę skłánianiá (declinatio); 2. spájaniá (conjugatio); 3. słowotwórstwa (etymologia), które to części już licznemi węzłami łączą, się z duchowym organizmem języka.

Powiązane terminy