terminów gramatycznych online
apozycja
Język: polski
Geneza: łac. appositio 'łączenie przydawanie'
- Część I (wstępna): Jes/1886
- IV. Rozwój polskiej terminologii gramatycznej po Kopczyńskim: Kor/1961
- O pewnych zmianach w zdaniu złożoném: Gr/1861
- O zdaniu wykształconém czyli określoném: Gr/1861
- Słowniczek: Gaert/1927
- Słownik, t. 1: A-G: SW/1900-1927
- Słownik, tom I (A-C): Dor/1958–1969
- Znaczenie i życie wyrazów: Łoś II/1925
Apozycja (dopowiedzenie). 1. W węższym znaczeniu - rzeczownik lub grupa imienna określające inny rzeczownik na zasadzie składni zgody, tzn. powtarzające te same kategorie gramatycznej (przypadek i liczbę), które są właściwe określanemu rzeczownikowi. Nosi tez nazwę przydawki rzeczownej.
Cytaty
Podmiot określa się, dodając mu:
1) Przymiotnik, imiesłów, liczebnik i zaimek przymiotny [...].
2) Rzeczownik jako przydatnią czyli apozycyą, n. p. Mikołaj Kopernik, sławny astronom, urodził się w Toruniu. Przydatnią więc stanowi rzeczownik dodany do innego rzeczownika dla bliższego określenia czyli wyjaśnienia onego, a stojący w tymże spadku, co rzeczownik określony.
C. Do zdań skróconych policzyć także należy przydatnią czyli apozycyą. Przydatnią stanowi rzeczownik, który wyraża przymiot czyli atrybut drugiego rzeczownika i służy do jego bliższego określenia i wyjaśnienia.
Wszelki rzeczownik, przydany swemu głównemu rzeczownikowi jako bliższe określenie położony w tymże samym, co i on przypadku, nazywa się: Dopowiedzeniem albo z łacińska Apozycyą.
Dopowiedzenie, a [...] 2. lm. a gram. określenie rzeczowne, apozycja, przydawka <Do+Po+WID>
I dziś przymiotnik może mieć znaczenie rzeczownika np. dobro, ubogi (= żebrak), i odwrotnie, rzeczownik jako apozycja (dopowiedzenie) ma funkcję przymiotnika.
Apozycja, p. zdanie I.
Apozycja ż I, lm D. -cji a. -cyj [...] 2. jęz. «dopowiedzenie, określenie rzeczownikowe, przydawka rzeczownikowa» // SW. <łc. appositio = łączenie, przydawanie>.
Składni poświęcona była książeczka S. Gruszczyńskiego.
Terminologia. Propositio simplex — zdanie pierwotne, gołe [...], appositio — przydatnia, apozycyja; propositio componens — zdanie spółrzędne, spółrzędnik, principalis — główne, nadrzędne, głównik, subordinata — poboczne, podrzędne, pobocznik, subiectiva — podmiotowe, obiectiva — przedmiotowe, attributiva — przydatkowe.