Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

dopowiedzenie
Hierarchia Dzieła

Język: polski
Dział: Składnia (współcześnie)
Definicja współczesna

Zob. apozycja.

Cytaty

Mał/1863, s. 269 (268-269) Definicja

Objaśniające dodatki przynależne rzeczownikowi [...]. Może to być Rzeczownik przydany głównemu rzeczownikowi w tymże samym, co on, przypadku; np. Alexander, król macedoński; — Cicero, mówca; [...].

Ponieważ przez dodane w ten sposób rzeczowniki niejako dopowiadamy jaką szczególną własność głównych rzeczowników: będziemy przeto nazywali ten rodzaj dodatkowego objaśnienia Dopowiedzeniem (appositio).

Mał/1863, s. 285 (284-285) Definicja

Jeżeli po wymówieniu jakiego rzeczownika czujemy, żeśmy istotę rzeczy, o którą chodzi, albo też jaką przeważną jej własność jeszcze niezupełnie tym rzeczownikiem oddali: natenczas dopowiadamy to, czego tam jeszcze niedostaje, za pomocą osobnego wyrazu. Ten wyraz dodatkowy zwykle jest także rzeczownikiem, i nazywa się dopowiedzeniem (appositio).

Lerc/1877, s. 79 Definicja

Rzeczownik przydany głównemu rzeczownikowi, w tymże samym co i on przypadku, oznaczający jakąś szczególną własność rzeczownika, nazywamy dopowiedzeniem, np. Karol Wielki, założyciel monarchii Franków, - Zygmunt Stary, król polski, - Bóg, stwórca, pan i ojciec nasz itd.

Lerc/1877, s. 86 Definicja

Jeżeli po wymówieniu jakiego rzeczownika uważamy, żeśmy nie wszystko jeszcze tym rzeczownikiem wyrazili, natenczas dodajemy jeszcze jeden wyraz zwykle rzeczownik, który nam brak ten uzupełnia, i dodatkowy ten wyraz nazywamy dopowiedzeniem, np. Bóg, stwórca nieba i ziemi; Aleksander Wielki, król macedoński; Kraków, stolica królestwa polskiego; Orzeł, król ptaków; Lew, król zwierząt; Dziecię, jedyna pociecha rodziców itd.

Mał/1879, t. II, s. 370 Definicja

5. Dopowiedzenie.

§. 612. Jeżeli po wymówieniu jakiego rzeczownika stanowiącego część zdania, czujemy, żeśmy istotę rzeczy, o którą tu chodzi, albo też jaką przeważną jéj własność jeszcze niezupełnie tym rzeczownikiem oddali: natenczas dopowiadamy to, czego tam jeszcze niedostaje, za pomocą osobnego wyrazu. Ten wyraz dodatkowy zwykle jest także rzeczownikiem, i nazywa się DOPOWIEDZENIEM (appositio).

Jes/1886, s. 61 Definicja

Wszelki rzeczownik, przydany swemu głównemu rzeczownikowi jako bliższe określenie poło­żony w tymże samym, co i on przypadku, nazywa się: Dopowiedzeniem albo z łacińska Apozycyą.

Kon/1920, s. 76 Definicja

Rzeczownik, służący do bliższego określenia drugiego rzeczownika i zgadzający się z nim w przypadku, nazywa się jego dopowiedzeniem.

Książę jest dopowiedzeniem imienia własnego Józef. Naczelnik jest dopowiedzeniem imienia własnego Kościuszko. Król jest dopowiedzeniem imienia własnego Stanisław August i t. d.

PolTerm/1921, s. 91 Definicja

Określenia. Rodzaje określeń: a) właściwość: przydawka (dopowiedzenie, dopełniacz, przydawka), b) stosunek: okolicznik (miejsca, czasu, sposobu); c) przedmiot: przedmiot (nie tylko w bierniku), bliższy i dalszy.

Król/1922, s. 18

Określenia, wyrażające 1) właściwość, są: a) przydawka rzeczownikowa: Król Sobieski walczył, przydawka przymiotnikowa: Dzielnie wojska pobiły krzyżaków, przydawka rzecz. z przyimk.: Owad o czterech skrzydłach (czteroskrzydlny). b) dopowiedzenie: Sokrates, mędrzec grecki, nauczał o nieśmiertelności duszy. c) dopełniacz: Błogosławieństwo ojca buduje dzieciom domy.

Gaert/1927, s. 84

Dopowiedzenie, p. zdanie I.

Gaert/1927, s. 107 Definicja

C. ★Określenia: a) ★przydawka, określająca właściwość: 1) ★przydawka przymiotna (atrybut, atributum), np. dobry (chłopak); 2) przydawka rzeczownikowa: a) ★dopowiedzenie (apositio), np. (miasto) Lwów; b) ★dopełniacz, np. (okolice) Lwowa; c) rzeczownik z przyimkiem, (człowiek) ze wsi.

Kor/1961, s. 70 (69-70)

Podobną popularność, jaką za czasów Oświecenia zyskał podręcznik Kopczyńskiego, w drugiej połowie dziewiętnastego wieku osiągnęła gramatyka A. Małeckiego [...].

Propositio simplex — zdanie gołe, complexa — rozwinięte [...], attributum adiectivum — przydawka przymiotna; appositio — dopowiedzenie, genetivus — dopełniacz, propositio componens — zdanie współrzędne, copulativa — zwyczajne, adversativa — przeciwstawne, subordinata — poboczne, podrzędne, subiectiva — opisowe, obiectiva — zależne, przedmiotowe (1879) [...].

Kor/1961, s. 73 (72-73)

Obfitą terminologię z zakresu składni zawiera jej właśnie poświęcona a wydana już po ukazaniu się rozprawy Riesa książka A. Krasnowolskiego.

Terminologia. Propositio indicativa — zdanie oznajmujące [...]; appositio — dopowiedzenie, genetivus — dopełniacz, propositio componens — zdanie współrzędne, copulativa — łączne, adversativa — przeciwstawne, principalis — główne, nadrzędne, subordinata — podrzędne, poboczne [...].

Kor/1961, s. 77 (76-77)

Z chwilą uzyskania niepodległości i organizowania na nowo szkolnictwa polskiego przystępując do nauczania języka ojczystego językoznawcy polscy na zjeździe w roku 1921 uchwalili zrąb terminologii gramatycznej [...].

Składnia: [...], okolicznik, przydawka, dopełniacz, dopowiedzenie, związek współrzędny, podrzędny, zdanie złożone współrzędnie, podrzędnie, współrzędne, łączne, przeciwstawne, główne, poboczne, nadrzędne, podrzędne, podmiotowe, orzecznikowe, określeniowe, przedmiotowe [...].

Powiązane terminy