Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

appositio
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: apositio
Język: łaciński
Dział: Składnia (współcześnie)

Cytaty

DonCul/1560, s. [80] ([79]-[80]) Definicja

Quot modis praeponitur in sermone praepositio? Bifariam. Per appositionem et compositionem. Per appositionem quando? Quando non est una pars orationis cum adposita [!] dictione, ut penes me situm est. Quando per compositionem? Quando cum addita dictione est una pars, ut iniquus.

[Na ile sposobów przyimek/przedrostek kładzie się w mowie? Na dwa. Przez apozycję i kompozycję. Kiedy przez apozycję? Kiedy do słowa nie jest przyłączana żadna część mowy, np. "penes me situs est" ('usiadł obok mnie'). Kiedy przez kompozycję? Kiedy do jakiejś części mowy dodaje się słowo, jak "iniquus" ('nierówny').]
Kn/1621, s. 909

Przydánie. Przydawánie. Adiectio familiarum Tacit. | Adiunctio verbi. Appositio exemplorum Cic. | Subiectio rationis ad Herem. Adiectus. adiectio cuneorum Virtuv. ἡ προσάρτησις [hē prosártēsis], προσθήκη [prosthḗkē], πρόσθεσις [prósthesis].

Kn/1644 (I wyd. 1626), s. 60 Definicja

Appŏsĭtio. Przydánie. Przyłożenie. Wykład 1.

Appositio Grammatica Figura, cùm duo Substantiva ad eandem rem pertinentia, sine copula ponuntur. ut Passer deliciae. Animal boues. Epithece eadem.

Kn/1644 (I wyd. 1626), s. 852 (Index: 12)

Genere diversis substantivis & adiectivis iunguntur multa substantiva Latina absque vitio, idque vel ex appellativis facta propria in appellationibus, vel per Appositionem, vel per Synthesin, vel Metonymiam, vel ob subauditus aptum substantivum. ut. Aurata Ouicula Muraena Sura. [...] Polonica similiter usurpantur ut Pan. Wodká. Szczuká. Szołdrá. Mleczko. Czapla.

Don/1649, s. [129]

Quot modis praeponitur in sermone praepositio? Bifariam: Per Appositionem et compositionem. Per Appositionem quando? Quando non est una pars orationis cum apposita dictione, ut penes me situm est. Quando per compositionem? Quando cum addita dictione est una pars, ut iniquus.

[Na ile sposobów przyimek/przedrostek kładzie się w mowie? Na dwa. Przez apozycję i kompozycję. Kiedy przez apozycję? Kiedy do słowa nie jest przyłączana żadna część mowy, np. "penes me situs est" ('usiadł obok mnie'). Kiedy przez kompozycję? Kiedy do jakiejś części mowy dodaje się słowo, jak "iniquus" ('nierówny').]
Woy/1690, s. 118

Substantiva continuata, quae ad eandem rem spectant, (id appositionem vocant Grammatici) aeque ut apud Latinos, casu concordant, quamvis genere & numero aliquando dissentiant.

Mał/1863, s. 269 (268-269)

Objaśniające dodatki przynależne rzeczownikowi [...]. Może to być Rzeczownik przydany głównemu rzeczownikowi w tymże samym, co on, przypadku; np. Alexander, król macedoński; — Cicero, mówca; [...].

Ponieważ przez dodane w ten sposób rzeczowniki niejako dopowiadamy jaką szczególną własność głównych rzeczowników: będziemy przeto nazywali ten rodzaj dodatkowego objaśnienia Dopowiedzeniem (appositio).

Mał/1863, s. 285 (284-285)

Jeżeli po wymówieniu jakiego rzeczownika czujemy, żeśmy istotę rzeczy, o którą chodzi, albo też jaką przeważną jej własność jeszcze niezupełnie tym rzeczownikiem oddali: natenczas dopowiadamy to, czego tam jeszcze niedostaje, za pomocą osobnego wyrazu. Ten wyraz dodatkowy zwykle jest także rzeczownikiem, i nazywa się dopowiedzeniem (appositio).

Mał/1879, t. II, s. 370

5. Dopowiedzenie.

§. 612. Jeżeli po wymówieniu jakiego rzeczownika stanowiącego część zdania, czujemy, żeśmy istotę rzeczy, o którą tu chodzi, albo też jaką przeważną jéj własność jeszcze niezupełnie tym rzeczownikiem oddali: natenczas dopowiadamy to, czego tam jeszcze niedostaje, za pomocą osobnego wyrazu. Ten wyraz dodatkowy zwykle jest także rzeczownikiem, i nazywa się DOPOWIEDZENIEM (appositio).

Gaert/1927, s. 107

C. ★Określenia: a) ★przydawka, określająca właściwość: 1) ★przydawka przymiotna (atrybut, atributum), np. dobry (chłopak); 2) przydawka rzeczownikowa: a) ★dopowiedzenie (apositio), np. (miasto) Lwów; b) ★dopełniacz, np. (okolice) Lwowa; c) rzeczownik z przyimkiem, (człowiek) ze wsi.

Powiązane terminy