brzmienie nosowe

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Kop/1783
• Mroz/1822
• Rozp/1830
• Sier/1838
• Ryk/1850
• Mał/1863
• Trz/1865
• Malin/1869
• Mał/1879
• Król/1907
• Lor/1907
• ZwO/1924
• Łoś III/1927

Nájmniéj takich mámy, którzyby między nosowém a nienosowém jednéjże głoski brzmiéniém, nié czuli różnice i nié uznáwali potrzeby wydáwaniá téjże różnicy w pisaniu.

Tam głos przybiera brzmienie nosowe, poczém gdy otwieramy usta, brzmienie nosowe przechodząc przez nie w momencie ich otwarcia, staje się głoską m.

W końcowych bowiem samogłoskach ę, ą, wymawianych po miękkich spółgłoskach, brzmienie nosowe jest bardzo słabe; ę brzmi prawie jak e; ą jak o.

Powiedzieliśmy, że chcąc to brzmienie nosowe zachować Rzeczownikom przez wszystkie przypadki, nie odkrywamy przybierającej głoski przez odrzucenie końcowej samogłoski ę, ale dodajemy wyrazowi nową przybierającą spółgłoskę.

W naszym języku, nie przewiązujemy wartości do samogłosek: brzmienie zaś nosowe, chociaż nieartykułowane, ma już w mechanizmie naszego języka większą wartość.

Dla wyrobienia zaś spółgłosek nosowych m, n, zapiéramy kanał ust, wpuszczamy głos w kanał nosa, i dopiéro dla brzmienia, już na nosowe zmienionego, kanał ust na nowo otwiéramy.

Tu widzimy, że brzmienie nosowe samogłosek ą, ę, daleko jest wyraźniejsze we środku, niżeli na końcu wyrazów.

G na końcu wyrazów z poprzedzającém n tłumi się w gardle, nadając temu ostatniemu nosowe brzmienie. Long, długi; young, młody; strong, silny [...].

W dawniejszych wiekach było w języku polskim, obok ą i ę, jeszcze trzecie brzmienie nosowe, an.

Znamię a zlało się w osob. 1. l. poj. i w osob. 3. 1. mn. z następującém do końcówki osobowéj należącém m, n w nosowe brzmienie ą, które w osob. 1. l. poj. jako niczém nie pokryte z czasem na ę zwątlało.

[…] W polskim języku brzmią te formy je, te, s których ostatniá urobiła się według analogiji formy je, która utraciła swe nosowe brzmienie równie jak i mianowniki ƶⴅije, duze, vole […].

Kiedy w dość już późnych czasach zaczęły się w języku naszym czyste brzmienia samogłosek pochylać (§. 31), np. a na á, o na ó, e na é, działo się to samo i z tymi obydwoma nosowymi brzmieniami [...].

WYRAZY OBCE. Wyrazy obce w brzmieniu nosowym em, en, om, on, (nie ę ą); a więc: cmentarz, dentysta, stempel, pompa, bronz, gont, konserwy itd.

Nie tylko m, lecz i n na końcu sylab jest nosowe ale pisze się zwykle tylko w pośrodku wyrazów: na końcu wyrazu zaś pisze się na oznaczenie brzmienia nosowego m.

Stopień zdrobniały tworzy się jak następuje:

1) Przy wyrazach kończących się na zgłoskę z akcentem, lub dwuzgłoskę, albo brzmienie nosowe, kładzie się między wyrazem a końcówką literę z lub s (może być jedna lub druga).

pé (noga) - pesinho (nóżka)

Nie mamy tej utraty ani w 1 os. l. poj. czasu teraźniejszego, np. biorę, jadę, ani w Ac. sg. rzeczowników: głowę, duszę, ani w innych formach, z wyjątkiem właśnie tych form zaimkowych [mie, cie, sie]; stąd wątpliwości, czy istotnie mamy tu utratę nosowego brzmienia samogłoski (por. Gr. I, 52, 54, 61, 129).