terminów gramatycznych online
forma gramatyczna
Język: polski
- Czasowanie: Bor/1830
- Części mowy odmienne: Malecz/1882
- Dowody o dawności narodów Sławian, Polan, Mazurów, Russów, Window i t. d.: Oż/1883
- Gramatyka: Kr/1897
- O rzeczowniku i przymiotniku: Bor/1830
- Przedmowa: Rozp/1830
- Składnia: Łaz/1861
- Słówko o układzie tego dzieła: Bor/1830
- Tworzenie się i skłanianie zajimków, jako też skłanianie zajimkowe przymiotników: Malin/1869
- Wspólne z sobą odmiany: Malecz/1882
- Wstęp: Kl/1939
Wyraz nacechowany określonym morfemem (afiksem lub altemacją) albo grupa wyrazów złożona z wyrazu głównego o wartości leksykalnej oraz z jednego lub więcej wyrazów pomocniczych (posiłkowych) pełniących funkcje gramatyczne
Cytaty
[...] zresztą sądziła Deputacya, iż należało miéć wzgląd na łatwość wykładu form grammatycznych i na łagodzenie języka [...]ǫ
Formy grammatyczne, są-to pewne podziały Rzeczowników, Przymiotników i Słów, podług rozmaitości ich cech pierwotnych i odmian końcowych.
Wyraz odmieniający się dokładnie, podług swej formy zowie się foremny, odstępujący zaś od niej nazywa się nieforemny.Form na Spadkowanie polskie jest sześć, trzy na Rzeczowniki a trzy na Przymiotniki.
Słowa polskie dzielą się na Cztéry Formy, podług cztérech głosek cechowych a, e, i, y, w trzeciej osobie liczby pojedyńczej Czasu teraźniejszego, jeśli słowo niedokonane, Czasu zaś przyszłego, jeśli słowo dokonane. [...] Forma I. na A. Forma II. na E. Forma III. na I. Forma IV. na Y.
Foremne słowa mógłbym był w trzech Formach zamknąć, by atoli nie zupełnie oddalać' się od układu szanownej pamięci Kopсzyńskiego, zostawiłem je w dawnych cztérech.
[...] Gdy w zdaniu poprzedzającym jest rzeczownik, którego rodzaj gramatyczny nie zgadza się z płcią przezeń wyrażoną, wówczas zgadzamy tak orzecznik jako też określnik zdania następującego z płcią, a nie z rodzajem gramatycznym [...] , tj., zgodność z naturą bierze górę nad formą gramatyczną [...].
[…] Formy Zygmuntowskie są bez zaprzeczeniá nowsze od form s końca 14go i s początku 15go wieku. W takim razie sądzę, żeśmy powinni obrać formy nowsze s porzuceniem starszych, zwłászcza żeśmy już tak postąpili z jinnemi formami gramatycznemi […].
Trzy formy na rzeczowniki. P. Co to jest forma gramatyczna? O. Forma gramatyczna jest to dział, do którego, podług rodzaju lub zakończenia, podciągamy niektóre części mowy odmienne.[...] Na rzeczowniki mamy trzy formy: do1-éj formy należą rzeczowniki rodzaju męzkiego; do 2-éj rodzaju żeńskiego; do 3-éj rodzaju nijakiego.
Przypadkowanie, rodzajowanie i liczbowanie rzeczowników wszystkich trzech form. Wzór 1-szy Liczba pojedyńcza (rzeczowniki ludzkie). Rodzaj męzki. Forma 1-sza. [...] Rodzaj żeński. Forma 2-ga. [...] Rodzaj nijaki. Forma 3-cia. [...] Wzór 2-gi. Liczba pojedyńcza (rzeczowniki zwierzęce) [...] Wzór 3-ci. Liczba pojedyńcza (rzeczowniki nieżywotne) [...].
Przymiotnik odmienia się przez: rodzaje, liczby, przypadki, stopnie i formy.
Form na przymiotniki jest również trzy, a to podług rodzajowego zakończenia przymiotników. Do formy 1-ej należą przymiotniki rodzaju męzkiego, do formy 2-ej rodzaju żeńskiego, do 3-ej rodzaju nijakiego.
Formy czasowników czyli słów: P. Ile jest form na słowa? O. Na słowa są również trzy formy.
Słowa kończące się na a, należą do formy 1-éj; na e, do formy 2-éj; na i, y, do 3-éj [...] P. Jakim sposobem najłatwiej możemy dojść, do której formy należy jakie słowo? O. Do słowa trzeba dodać sobie w myśli zaimek osoby 3-éj liczby pojedyńczéj on, ona, ono, np. słuchać, (on, ona, ono) słucha, należy do formy 1-éj; słyszéć, (on, ona, ono) słyszy, do formy 3-éj i t. p.
Formy [...] P. Które części mowy mają formy czyli działy? O. Formy mają: rzeczowniki, przymiotniki, słowa.
[Pr. Ozanam] "Dialekty Sławiańskie mają miejsce pomiędzy jęz. Samskryckim i Gotyckim, przez obfitość jich zgłosek, bogactwo form gram[atycznych] i t. d.".
Drugie zaś są zmianami postaci wyrazów na wzór innych i polegają na upodobnieniu jednych form gramatycznych do drugich, co w gramatyce nazywa się analogją.
[...] formy gramatyczne i ich składnikowe powiązania pozwalają [...] uwydatnić stosunki, jakie między [...] przedmiotami, właściwościami, czynnościami i stanami postrzegam w wydarzeniach świata zewnętrznego i wewnętrznego.