Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

coniunctio causalis
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: causales, causalis, causalis coniunctio, coniunctio, quae causam reddit, coniunctiones causales
Język: łaciński
Dział: Składnia (współcześnie)

Cytaty

Bart/1544 , t. IV, s. 9

DAJĄCY, t. I, s. 134, jest: . . . coniunctio causalis RN (k.tyt.) - ma być: przyczynę dające . . . <coniunctio> causalis ... ; zob. PRZYCZYNA.

Bart/1544 , t. IV, s. 155

PRZYCZYNA [...]– gram. przyczynę dające (Nom. sing. n.) <coniunctio> causalis RN (k. tyt.); przyczynne, przyczynę dające (Nom. plur.) causales coniunctiones R X3v (md); przyczynę dawające <coniunctio> causalis R h3v (md).

DonCul/1560, s. [77] Definicja

Da [coniunctiones] causales? ut si, etsi, etiamsi, siquidem, quando, quandoquidem, quin [...].

[Złączenia] przyczynę znáczące.

Stat/1568, s. [172]

Causam aliae (sc. coniunctiones) reddunt, Gdyż, Bo/ Bowie/Albowiem, Ponieważ.

Mora/1592, s. 273 Sr [277] Definicja

Quid est [coniunctio] causalis? Quae causam et rationem, propositioni praecedenti addit, Ut: Iure possideo: Nam emi.

[Co to jest spójnik przyczynowy? To taki, który przydaje stojącemu przed nim zdaniu przyczynę i rację, np. Zgodnie z prawem posiadam, ponieważ kupiłem.]
Don/1595, s. [67]

Złączeniu wiele przypada? Troje. Ktore? Moc, wyobráżenie i rząd. Mocy złączenia wiele kształtow ma? Pięć. Ktore? Złączájące, roździelające, wypełniájące, przyczynę dájące i potwierdzájące.

Coniunctioni quot accidunt? Tria. Quae? Potestas, figura et ordo. Potestas coniunctionum quot species habet? Quinque. Quas? Copulativas, disiunctivas, expletivas, causales et rationales.

Vol/1612, s. [89]

(Coniunctiones) causales. Bo/ bowiem/ ábowiem nam. Iǯ/ iǯe/ gdyʒ quia. Poniewaʃʒ quoniam. By/ áby/ ǯe/ ǯeby ut.

Kn/1644 (I wyd. 1626), s. 120

Causalis Coniunctio, ut Igitur. Probus. ἀιτιολογικός [aitiologikós].

Men/1649, s. 115

[Coniunctiones] causales: bo/ bowiem/ álbowiem nam, etenim, iż, że/ quia [...].

Don/1649, s. [52] ([52]-[53]) Definicja

Coniunctio quid est? Złączenie co jest? [...] Potestas coniunctionum quot species habet? Quinque. Quas? Copulativas, disiunctivas, expletivas, causales, et rationales. Moc złączenia wiele kształtow ma? Pięć. Ktore? Złączájące/ roździelájące/ wypełniájące/ przyczynę dájące/i potwierdzájące. [...] Da causales, ut si, etsi, etiamsi, siquidem, quando, quandoquidem, quin [...].

Daj [złączenia] przyczynę dájące /jáko jeśli/jeśliby/chociaby/ gdyż gdy/ ponieważ/ i owszem [...].

Woy/1690, s. 114

[Coniunctiones] causales: bo, bowiem, ábowiem nam, etenim, że quod, gdyż, ponieważ quoniam, áby, żeby ut.

Cell/1725, s. 106 Definicja

[Coniunctiones] CAUSALES: bo, ábowiem, ponieważ, kiedy, áby, iż: Enim, etenim, namque, quia, quoniam, quando, quandoquidem, quod, ut, quo, ii żeby nie, ne, quin.

Lub/1778, s. 165

Znaczenia łączeń są różne: sprzęgające (Coniunctiones Coniunctivae): и, же, также tak też [...] Rozdzielające (Disiunctivae): или czyli, либо albo [...] Warunkowe (Conditionales ): буде bądź, ежели jeżeli [...] Przeciwne (Contrariae): но lecz, однако jednak [...] Przyczynodajne (Causales): ибо albowiem, понеже ponieważ [...] Wnioskowe (Illativae): и такъ a tak, по сему podług tego.

Szum/1809, s. 34 (33-34)

Spojniki, z powodu rozmaitego znaczenia swego, dzielą się na 12. następujących gatunków:

1) Początkowe (praepositivae), [...].

2) Środkowe (postpositivae), [...].

6) Przyczynne (causales), np. stosownie do tego, przeto, potem , za tym, tym końcem , aby, żeby, ponieważ, gdyż.

Szum/1809, s. 231

Przyczynny, causalis.

Powiązane terminy