Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

coniunctio causalis
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: causales, causalis, causalis coniunctio, coniunctio, quae causam reddit, coniunctiones causales, conjunctio causalis, conjunctiones causales
Język: łaciński
Dział: Składnia (współcześnie)

Cytaty

Bart/1544 , t. IV, s. 9

DAJĄCY, t. I, s. 134, jest: . . . coniunctio causalis RN (k.tyt.) - ma być: przyczynę dające . . . <coniunctio> causalis ... ; zob. PRZYCZYNA.

Bart/1544 , t. IV, s. 155

PRZYCZYNA [...]– gram. przyczynę dające (Nom. sing. n.) <coniunctio> causalis RN (k. tyt.); przyczynne, przyczynę dające (Nom. plur.) causales coniunctiones R X3v (md); przyczynę dawające <coniunctio> causalis R h3v (md).

DonCul/1560, s. [77] Definicja

Da [coniunctiones] causales? ut si, etsi, etiamsi, siquidem, quando, quandoquidem, quin [...].

[Złączenia] przyczynę znáczące.

Mącz/1564 (war. B), s. 103d

Enim, Coniunctio, Causalis, Iż, Bo.

Mącz/1564 (war. B), s. 164b

Idcirco et Ideo coniunctio causalis, Dlá tego, A przeto.

Mącz/1564 (war. B), s. 243a

Aliquando causalis coniunctio est, Tu me prohibeas ne mea re utar, Chcesz mi ty zábronić ábych nie używał rzeczy mojej.

Stat/1568, s. [172]

Causam aliae (sc. coniunctiones) reddunt, Gdyż, Bo/ Bowie/Albowiem, Ponieważ.

Mora/1592, s. 273 Sr [277] Definicja

Quid est [coniunctio] causalis? Quae causam et rationem, propositioni praecedenti addit, Ut: Iure possideo: Nam emi.

[Co to jest spójnik przyczynowy? To taki, który przydaje stojącemu przed nim zdaniu przyczynę i rację, np. Zgodnie z prawem posiadam, ponieważ kupiłem.]
Don/1595, s. [67]

Złączeniu wiele przypada? Troje. Ktore? Moc, wyobráżenie i rząd. Mocy złączenia wiele kształtow ma? Pięć. Ktore? Złączájące, roździelające, wypełniájące, przyczynę dájące i potwierdzájące.

Coniunctioni quot accidunt? Tria. Quae? Potestas, figura et ordo. Potestas coniunctionum quot species habet? Quinque. Quas? Copulativas, disiunctivas, expletivas, causales et rationales.

Vol/1612, s. [89]

(Coniunctiones) causales. Bo/ bowiem/ ábowiem nam. Iǯ/ iǯe/ gdyʒ quia. Poniewaʃʒ quoniam. By/ áby/ ǯe/ ǯeby ut.

Rot/1616, s. [219]-[221] Definicja

DE CONIUNctione. Von der Conjunction. Was ist denn bey der Conjunction zu mercken? [...] Causales. Die eine vrsache bedeuten. Bo/ bowiem.

[Causales - wyrazy, które oznaczają przyczynę.]
Kn/1644 (I wyd. 1626), s. 120

Causalis Coniunctio, ut Igitur. Probus. ἀιτιολογικός [aitiologikós].

Men/1649, s. 115

[Coniunctiones] causales: bo/ bowiem/ álbowiem nam, etenim, iż, że/ quia [...].

Don/1649, s. [52] ([52]-[53]) Definicja

Coniunctio quid est? Złączenie co jest? [...] Potestas coniunctionum quot species habet? Quinque. Quas? Copulativas, disiunctivas, expletivas, causales, et rationales. Moc złączenia wiele kształtow ma? Pięć. Ktore? Złączájące/ roździelájące/ wypełniájące/ przyczynę dájące/i potwierdzájące. [...] Da causales, ut si, etsi, etiamsi, siquidem, quando, quandoquidem, quin [...].

Daj [złączenia] przyczynę dájące /jáko jeśli/jeśliby/chociaby/ gdyż gdy/ ponieważ/ i owszem [...].

Gut/1669, s. 373 (371-373) Definicja

Das VII. Capitel Von dem Fügeworte (DE CONJUNCTIONE) [...] Wie viel sind Bedeutungen bey dem Fügeworte? Achte. I. Welche beydes die Wort und die Sache zusammen fügen. [Copulativae] als: y und / też auch / tákże. [...] II. Welche die Sache voneinander absondern / [Disjunctivae] sind unter andern diese: ábo entweder niż denn. III. Welche eine solche Rede setzen so der nechst vorhergehenden zuwider [Adversativae] Lecz / ále aber [...]. IV. Die jednigen welche eine Ursach bedeuten [Causales] sind folgende / alß: Abowiem / bowiem bo/ denn [...]. V. Die auß denen vorhergestzten Ursachen eine Schlußrede machen [Ratiocinativae] als: Záczym als /dla tego derowegen/ darumb. [...] VI. Die etwas nachlassen oder zugeben [Conceßivae seu Approbativae] das jenige was der vorhergehenden Red zuwider / als: wprawdzie in warheit/ warlich/ lubo wie wol / luboć to / ob wol. VII. Die das vorhergehende erklären (Explantativae) als: miánowićie vornemlich / zwłaszczá / osobliwie sonderlich / jákoto als / ná przykład zum Exempel/ ábo oder. VIII. Die eine Rede mit einem gewissen Beding aussagen [Conditionales] als: Jeśli jeżeli / wo / wo nicht / oprocż żeby es sey denn [...].

[Ile znaczeń ma spójnik? Osiem. I. spójniki, które łączą słowa i rzeczy.[Copulativae]: i, też, także. [...] II. Które oddzielają od siebie rzeczy [Disjunctivae] to m. in.: abo, niż. III. Które dają wypowiedź sprzeczną z poprzedzającą [Adversativae]: lecz, ale [...]. IV. Które wyrażają przyczynę [Causales], np.: abowiem, bowiem, bo [...]. V. Które z podanej wcześniej przyczyny robią konkluzję [Ratiocinativae], np.: zaczym, dlatego. [...] VI. Które ustępują lub przyznają racje temu, co stało w sprzeczności z wcześniejszą wypowiedzią [Conceßivae seu Approbativae], np.: wprawdzie, lubo, luboć to. VII. Które wyjaśniają wcześniej powiedziane (Explantativae), np.: mianowicie, zwłaszcza, osobliwie, jako to, na przykład, abo. VIII. Które przydają wypowiedzi pewien warunek [Conditionales], np. jeśli, oprócz żeby [...].]
Malcz/1687, s. 56 (55-56)

DE CONJUNCTIONE. Bey der Conjunction ist nichts mehr zu mercken/ als die Significationes, oder Bedeutungen welche sind: [...] Causalis: Welche eine Ursache bedeuten: Bo/ Bowiem/ Abowiem/ denn [...].

[Przy spójnikach nie ma nic więcej do zapamiętania poza znaczeniami, a te są: [...] kauzatywne, przyczynę znaczące: bo, bowiem, abowiem [...].]
Woy/1690, s. 114

[Coniunctiones] causales: bo, bowiem, ábowiem nam, etenim, że quod, gdyż, ponieważ quoniam, áby, żeby ut.

Raph/1698, s. 84

Es giebet mancherley Conjunctiones, denn es sind Copulativæ: als i, und, tez, auch Disjunctivæ: als abo, oder, lub, lubo, bądz, entweder [...], Adversativæ: ale, sondern, zas, aber [...]. Causales: bo, bowiem [...]. Conditionales: iezeli, wenn, tylko, byle, wenn nur. Rationativæ: przeto, przetoz, więc [...].

Cell/1725, s. 106 Definicja

[Coniunctiones] CAUSALES: bo, ábowiem, ponieważ, kiedy, áby, iż: Enim, etenim, namque, quia, quoniam, quando, quandoquidem, quod, ut, quo, ii żeby nie, ne, quin.

Kon/1759, s. 181

Unica conjunctio causalis quia ponitur cum modo Indicativo solo.

Gott/1766, s. 11

Conjunctiones, Łączenia. [...] Causales, przyczynę znaczące.

Gott/1774, s. 14-15

Conjunctiones, Łączenia. Copulativæ, złączaiące. Adversativæ, sprzeciwiaiące. Causales, przyczynę znaczące [...].

Lub/1778, s. 165

Znaczenia łączeń są różne: sprzęgające (Coniunctiones Coniunctivae): и, же, также tak też [...] Rozdzielające (Disiunctivae): или czyli, либо albo [...] Warunkowe (Conditionales ): буде bądź, ежели jeżeli [...] Przeciwne (Contrariae): но lecz, однако jednak [...] Przyczynodajne (Causales): ибо albowiem, понеже ponieważ [...] Wnioskowe (Illativae): и такъ a tak, по сему podług tego.

Gott/1794, s. 43

Conjunctiones, spoyniki. copulativæ, spaiaiące. adversativæ, sprzeciwiaiące. causales, przyczynę znaczące. exclusivæ, wyłączaiące. concesive. pozwalaiące. conditionales, warunkowe. ordinativæ, porządkowe. illativæ, wnioskowe.

Szum/1809, s. 34 (33-34)

Spojniki, z powodu rozmaitego znaczenia swego, dzielą się na 12. następujących gatunków:

1) Początkowe (praepositivae), [...].

2) Środkowe (postpositivae), [...].

6) Przyczynne (causales), np. stosownie do tego, przeto, potem , za tym, tym końcem , aby, żeby, ponieważ, gdyż.

Szum/1809, s. 231

Przyczynny, causalis.

Powiązane terminy