terminów gramatycznych online
strona zwrotna
Język: polski
- Części mowy: ZwO/1924
- Dialekty języka polskiego: Nitsch/1923
- Fleksja: PolTerm/1921, Król/1922
- Fleksja czyli nauka o odmianach: Kr/1897
- Nauka o budowie wyrazów (słowotwórstwo): Szob/1923
- Nauka o wyrazie: Kl/1939
- Nauka o zdaniu: Szob/1923
- Słowniczek: Gaert/1927
Strona jest kategorią gramatyczną czasownika, wyrażającą stosunek między podmiotem i dopełnieniem a orzeczeniem zdania. [...] Uważa się, że orzeczenie w tzw. stronie zwrotnej wskazuje na identyczność agensa i pacjensa (podmiotu i dopełnienia).
Cytaty
Strony słowa. Rozpatrując czynność słowa w stosunku do podmiotu i przedmiotu, możemy rozróżnić trzy strony słowa: 1) stronę czynną, kiedy podmiot sam działa; np. ojciec wychowuje syna; 2) stronę bierną, gdy podmiot doznaje działania od innego przedmiotu; np. syn jest wychowywany przez ojca; 3) stronę zwrotną, gdy podmiot oddziaływa sam na siebie; np. chory leczy się, i t.p.
Strona czynna, bierna i zwrotna.
Konjugacja [...] Strona czynna. Tryb orzekający. Czas teraźniejszy [...] Strona bierna. czas teraźniejszy [...] Strona zwrotna. 1. cieszę się [...] (Do form strony czynnej dodaje się zaimek zwrotny się).
Przedmiot, oznaczony przez rzeczownik, wykonywa czynności lub ulega stanowi, wyrażonemu w czasowniku, i jednocześnie doznaje ich skutków; wtedy czasownik ma stronę zwrotną, nap. on myje się.
W znaczeniu strony zwrotnej używa się zawsze forma zwrotna.
^Strony biernej^ zamiast zwrotnej używa się tylko na pograniczach niemieckich, zwłaszcza w Prusieeh Królewskich i Książęcych [...].
Stron — vozes, mamy trzy:
Czynna — activa, która wyraża czynność przechodnią: eu chamo (wołam).
Bierna — passiva, która wyraża czynność bierną: eu sou chamado (jestem wołany).
[Strona] Zwrotna — reflexa, którą wyrażamy czynność, która od nas wychodzi lub do nas samych się zwraca: eu me feri (skaleczyłem się).
III. CZASOWNIKI ZWROTNE
(Strona zwrotna - forma reflexa).
Są to czasowniki, które wyrażają czynność, zwracającą się na tę samą osobę lub rzecz, która coś działa.
★Strona oznacza stosunek podmiotu do czynności: a) ★czynna (activum), b) ★bierna (passivum), c) ★zwrotna (reflexivum).
Zwrotna strona, p. czasowniki II 4; zwrotne, p. zaimki.
Czasownik w stronie zwrotnej nazywa czynność, która przechodzi na jej wykonawcę, wraca do niego, np. myć się, broni się, chwalący się, ciesząc się, ukąpawszy się.
Formy strony zwrotnej są złożone z odnośnej formy strony czynnej i zaimka się, np. obracam się, obracaj się, obracając się, obracałbym się. [...] Trzeba jednak zauważyć, że są czasowniki, które mają formę strony zwrotnej, ale znacznie strony czynnej, np. modlę się, boję się, śmieje się, przypatruję się, albo biernej, np. dom buduje się, książka czyta się.