terminów gramatycznych online
participium praesentis (temporis)
Język: łaciński
- Część druga prawideł gramatycznych, czyli odmiennia: Szum/1809
- De Verbis & Participiis Abo o Verbach i Partycypiach: Gott/1762
- De Verbo: Men/1649
- Eine kurz⸗gefaßte Grammatica (Krótka gramatyka): Mon/1722
- Etymologia: Woy/1690, Raph/1698
- Historyczna fonetyka czyli głosownia: Rozw/1923
- Koniugacja (Końcowki osobowe, System koniugacyjny...Aoryst. Imperfekt ... Strona bierna. Inne formy złożone): Łoś III/1927
- O Etymologii: Kon/1759
- O słowie: Lub/1778
- Składnia: Mał/1863
- Syntax: Cas/1797
- Słownik: Mącz/1564 (war. B)
- Verborum Coniugatio: Cell/1725
- Zbiór nowych słów w tej gramatyce: Gddk/1816
Cytaty
Mutans, mutantis participium praesens, Przemienny.
Participium praesentis temporis seu activum umieiący seu per apocopen, quae frequentissima est umieiąc/umieiąca/umieiące. Sciens.
Participia apud Polonos sunt duplicia, praesentis videlicet temporis & praeteriti.
Die Participia Præsentis temporis enden sich in cy [...].
Die Ursach dessen ist diese, das Gerundium und Praesens Participium kommen von Tertia Persona Pluralis Praesentis Indicativi Modi her.
Tertiae Coniugationis Verba ná IO, zátrzymują swoje I. in tertia Plur. praesentis Indicativi, w cáłem Imperfectum i w Futurum Indicativi, tákoż in Praesente Coniunctivi, i participio praesente, i w Gerundium.
P. Wielorákie są Participia y iak się formuią? O. Troiákie: Participium Praesentis temporis,Praeteriti, & Futuri.
Participium Praesentis Wesend będący.
Participium Praesens.
Ucześnictwa (Participia) terazniejszego (praesentis) czasu (temporis) są czyniące (sunt activa), cierpiące (passiva) i śrzednie (et media).
Das einzige Zeitwort Naleść nimmt ein Participium Präsens im Accusativo, und kann auf keine andere Art gegeben werden. Nalazłem Śpilkę na Stole leżącą.
IMIESŁOWY (PARTICIPIA).
Czynny (Activium).
znający, a, e [...].
[Imiesłów] Teraźniejszy (praesens).
znając.
[Participium] Praesens. [Imiesłow] Teraźniejszy.
Imiesłów czasu teraźniejszego, a raczej dwa różne jego rodzaje, t. j. przysłówkowy czyli „współczesny" i odmienny czyli przymiotny. [...] Ten imiesłów zgadza się zupełnie z odpowiednim łacińskim i niemieckim participium praes., ale ma w języku naszym daleko obszerniejsze zastosowanie w praktyce.
W part. praes. -ąc -ący ma język starszy przeważnie jak dzisiejszy -ą-, ale spotyka się też -ęcy, w narzeczach niektórych konsekwentnie przeprowadzone, na odwrót jak w języku literackim.
Osobno zestawiam dalszą literaturę do sprawy końcówek gen. sg. i n. acc. pl. deklinacji na -ā, acc. pl. deklinacji na -o oraz n. sg. partic. praes. (por. przypisek do Hujera).
Pozostaje przeto przypuszczenie, że formom starosłowiańskim (i może w ogólności południowosłowiańskim) na -y odpowiadała niegdyś w językach północnosłowiańskich forma imiesłowu teraźniejszego na -a. Jej pochodzenie objaśniał między innym i Zubatý [...] oraz Van Wijk [...], twierdząc, że końcówka prtcp. praes. -onts została wymieniona w południowej Słowiańszczyźnie na -y, a w północnej na -a.
§ 550. Zachował się także w języku stp. N. prtcp. praes. f., odpowiadający formom stsł. na -ęšti, -jęšti, -ęšti.