terminów gramatycznych online
zestawienie
Język: polski
- Etymologia (Słoworód): Kr/1917
- Główne przepisy: Łoś/1918
- IV. Rozwój polskiej terminologii gramatycznej po Kopczyńskim: Kor/1961
- Nauka o budowie wyrazów (słowotwórstwo): Szob/1923
- Nauka o wyrazie: Kl/1939
- Słowniczek: Gaert/1927
- Słowotwórstwo: PolTerm/1921, Król/1922
Zestawienie. Wyraz złożony będący dwu- lub wielowyrazową ustaloną strukturą, która funkcjonuje w jęz. jako pojedynczy leksem, pozbawiona jest jednak morfologicznych wykładników odróżniających ją od luźnej grupy syntaktycznej, np. gramatyka generatywna, przemysł ciężki [...].
Cytaty
W wyrazach złożonych, zależnie od tego, jak ściśle zrosły się ze sobą ich części składowe, rozróżniamy następujące grupy: złożenia właściwe, zrosty, oraz utarte zestawienia wyrazów.
Wyrazy, używane stale obok siebie, tworzą utarte zestawienia; odczuwamy w nich jednak dokładnie pojedyncze wyrazy. Do takich zestawień należą: 1) nazwy miejscowości złożone: Nowe Miasto, Stara Wieś, Białystok [...]. 2) nazwy świąt, świętych i tytuły: Wielka Noc, Boże Narodzenie [...]. 3) inne utarte wyrażenia: rzeczpospolita, słowo honoru [...].
Na to składają się różne czynniki [...] dziś także szruba pod wpływem nowych zestawień z niem. Schraube.
Wyrazy proste i złożone. Wyrazy nierozwinięte (rdzenne) i rozwinięte. Zestawienie – zrost – złożenie (właściwe).
Wyrazy: grób, pan, syn, są nierozwinięte. Gdy zaś dodamy do nich przedrostki, lub przyrostki, wówczas będą rozwinięte: ogrodnik, pańszczyzna, synowiec... Wyrazy złożone rozpadają się na: Zestawienia: Boże Narodzenie, Morskie Oko, siostra miłosierdzia, Akademja Umiejetności, myć się. Zrosty: Wielkanoc, przed Wielkanocą, Rzeczpospolita, Rzeczpospolitej (nie odmieniają się obie części!). Złożenia: bladoniebieski, muchomor, woziwoda...
Wyrazy, na przykład, czarna jagoda, Zesłanie Ducha Świętego są prostem połączeniem, czyli zestawieniem dwóch lub kilku wyrazów, oznaczających jeden przedmiot lub pojęcie. Takie wyrazy złożone nazywają się zestawieniami.
III. Wyrazy ze względu na budowę słowotwórczą: A. ★proste(simplicita), t. j. składające się z jednego rdzenia [...] B. ★złożone (composita), składające się z dwu lub więcej rdzeni. 1) ★zestawienia, złożone z dwu luźnych, odmieniających się samodzielnie wyrazów oznaczających jedno wyobrażenie, np. Dzikie Pola.
Zestawienie, p. wyrazy III.
Na koniec wymienić należy takie wyrazy złożone, jak Nowy Sącz, Nowy Targ, Boże Narodzenie, Zielone Święta, Bolesław Chrobry, wieczne pióro, mieć pragnienie, brać udział, zostać posłem. Są to tzw. zestawienia, czyli połączenia dwu wyrazów, z których każdy ma swoje znaczenie i swoją postać, ale daną rzecz, czynność itp. mogą wystarczająco nazwać dopiero oba razem.
Dużo zestawień ma znaczenie przysłówkowe, np. od dawna, po polsku, z kolei, w końcu, przede wszystkim, w ogóle, co dzień, co prędzej.
Z chwilą uzyskania niepodległości i organizowania na nowo szkolnictwa polskiego przystępując do nauczania języka ojczystego językoznawcy polscy na zjeździe w roku 1921 uchwalili zrąb terminologii gramatycznej [...].
Słowotwórstwo: wyraz prosty, złożony; złożenie (właściwe), zestawienie, zrost, rdzeń, pierwiastek, wyraz rdzenny, (nie)rozwinięty, przyrostek (słowotwórczy), żywy, martwy [...].