wyraz złożony compositum

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Ant/1788
• Prz/1792
• DwBg/1813
• SkorM/1816
• Jak/1823
• Mucz/1825
• Rozp/1830
• Desz/1846
• Br/1848
• Ryk/1850
• Kurh/1852
• Szt/1854
• Gr/1861
• Mał/1863
• Malin/1869
• Czep/1871–1872
• Mał/1879
• Oż/1883
• Jes/1886
• Grub/1891
• Uchw.AU/1891
• Kr/1897
• Król/1907
• Kr/1917
• PolTerm/1921
• Król/1922
• Szob/1923
• Gaert/1927
• Kl/1939
• Kor/1961

Ey. Kiedy zgłoska jest długa brzmi jak e długié [...] Wyłączają się eye oko aj z swojemi pochodnemi i [wyrazami] złożonemi; heyday a tak li to hajde, eyre prawo lasowé ajer [...]

Przyimki nieoddzielne od wyrazów złożonych: ἀρι, ἐρι, δα, ζα, λα, λι, βου, βρι znaczą prze natężające, δυς znaczy żle, nie przeciwne przysłówkowi εὐ dobrze, a zaś νη, νω znaczą nie lub bez przecząc po prostu, lecz α znaczy czasem przeczenie, czasem natężenie.

Przyimki w, z, gdy nié czynią wyrázu złożonégo, poniewáż są osobnémi wyrazami.

Indostańczykowie w swoich słownikach zamiast umieszczania szczególnych wyrazów mowy, prawidła Grammatyczne względem formowania się źródłosłowów, z których pochodzą złożone wyrazy, podają.

Księga czwarta traktuje o pochodzeniu wyrazów i na cztery rozdziały jest podzielona. Pierwszy zawiera w sobie wyrazy pierwotne, czyli takie które prosto z źródłosłowów pochodzą, drugi wyrazy pochodnie (Derivativ), trzeci złożone, czwarty nakoniec o rodzajach imion podaje prawidła.

[...] Wszelki wyraz, czy złożony, czy niezłożony, pisać się ma osobno do drugiego; to jest między jednym a drugim wyrazem próżne pole ma środkować.

Wyrazy jedne są pojedyncze czyli niezłożone, drugie składane. Jeżeli wyrazy niezłożone, dla łatwiejszego czytania, piszemy w jednym ciągu, zostawując między jednym a drugim małe ustępy; tedy w pisaniu wyrazów złożonych, tém słuszniéj toż samo zachowywać powinniśmy, aby jednegoż wyrazu nikt nie mógł poczytywać za dwa lub więcéj oddzielne, z których się składa.

WYRAZY złożone. Obacz Łączenie wyrazów.

ZŁOŻONE wyrazy. Obacz Łączenie wyrazów.

Wyrazy złożone razem też pisać się powinny np. rzeczpospolita, wielkanoc, sztukamięsa itp. [...]

Zgłoskuje się zawsze tak, iżby zgłoska, czyli część wyrazu kończyła się na samogłoskę wyjąwszy w wyrazach złożonych; n. p. pie-szo, od-był.

(-) Łącznik kładzie się albo przy części wyrazu, którego koniec przenosi się do drugiego wiérsza, albo służy do połączenia dwóch, lub więcéj wyrazów, nie stanowiących wyrazu złożonego […].

W wyrazach złożonych z arch, ch brzmi jak k przed samogłoską, jak cz przed spółgłoską. Archangel, archanioł; archives, archiwa; archbishop, arcybiskup [...].

Z przymiotnikami przyimki za, po mogą tworzyć wyrazy złożone.

Ponieważ zaś, gdy przymiot rzeczy wynieść chcemy, przymiotnik kładziemy przed rzeczownikiem; stąd powstały pewne sposoby mówienia i wyrazy złożone z niezmiennym porządkiem, n. p. W. X. Poznańskie; Bożeciało; Wielkanoc; Zieloneświątki, białogłowa.

Nasz i starosłowiański język nie ciérpi rozziewu z wyjątkiem wyrazów złożonych, s których piérwszá część składowa kończy się na samogłoskę, a drugá zaczyná się od samogłoski czystéj o lub u, w starosłowiańskim zaś od ą, gdyż w starosłowiańskiéj mowie jeden tylko spójnik a i z niego złożone zaczynają się od a, które nigdy nie pojáwiá się na drugim miejscu w wyrazach złożonych [...].

W § 92 mówiliśmy o nágłosach wchodzących w skłád wyrazów złożonych, które po większéj części są przyjimkami; obecnie zaś rozwáżym rzeczowniki złożone, w których miejsce nágłosów zajmują piérwiástki i piérwotniki z jinnych części mowy, i jak takowe skłádają się ze sobą. 1. Niektóre s tych złożonych łączą się ze sobą bez spójki jako liczebniki: pół, np. półrólɳik [...], s których niektóre przyjmują pogłos k, jako to: półpanek [...]; albo téż przybiérają końcówkę e powstałą s kontrakcyji zakończeniá ije, a takie określają środek miejsca lub czasu przez piérwotnik oznaczonego [...].

Wyrazy rozdać, nieszczęście […], mogą być rozdzielone każdy na dwa oddzielne wyrazy: roz i dać, nie i szczęście […]; takie wyrazy nazywają się złożonemi. Lecz wyrazy dać szczęście, dzielić, miód, płynny, nie mogą być rozłożonemi, i dla tego nazywają się prostemi, niezłożonemi.

Wyrazy albo są pojedyncze albo złożone.

[Onufry Kopczyński]"W wyrazach złożonych, a mających ostatnią zgłoskę jedno-sylabną, przedłuża się trzecia od końca, a skracają się dwie ostatnie; np. Włādysław, Bōlesław, Nōwogrod i t. d.".

W ogóle dziś pisownia wymaga zachować tę różnicę, tylko co do brzmień właściwych, każdej głosce; przed wszystkiemi dźwięcznemi spółgłoskami w osobnych i złożonych wyrazach bez warunku wszędzie się pisze be i bez; a w innych bezdźwięcznych wyrażali, uważać co spotka w składzie tychże, czy pierwszą będzie z czy s taką przyjmie dla zgodzenia z wymową.

Podwajamy litery tylko wtedy, gdy obie wyraźnie z osobna wymawiamy; jest to właściwie pozorne tylko podwojenie, bo litery te zeszły się przy formowaniu wyrazów złożonych (od-dać) lub też przy odmianie.

Wyrazy złożone, jedno pojęcie stanowiące piszą się łącznie.

We wszystkich tych przykładach negacya „nie" spływa z wyrazem w jedno pojęcie w jeden wyraz złożony.

Przeciwnie np., czasowniki: nie mam, nie masz, nie ma, nie jest, nie chcę, nie wiém, powinny się pisać osobno, ponieważ do złożonych wyrazów nie należą.

Изъ соединенія двухъ или нѣсколькихъ словъ составляются сложныя слова, wyrazy złożone, напр. Wielmożny, dobrodziejstwo, wspaniałomyślność, Wniebowzięcie, и составныя, zestawione напр. Generał-major, Caro-gród, kto-kol-wiek, kto-bądź.

Co do rozdzielania wyrazów zatrzymać z Gramatyki szkolnej Małeckiego: punkt 1. (o wyrazach jednogłoskowych), 2. ( „ złożonych), i 3., żeby zgłoskę kończyć ile możności na samogłoskę.

Wyjątek stanowią tylko wyrazy, jak odejść, podejść, rozum i od niego pochodne, które tak dzielimy: o-dejść, po-dejść, ro-zum, ro-zumny, ro-zumować i t. d., a to z przyczyny, że już zupełnie straciliśmy poczucie, iż to wyrazy złożone.

VI. Wyrazy złożone.

§ 38. Zasadzie akcentowania przedostatniej zgłoski wyrazu w języku polskim podlegają zarówno wyrazy pojedyńcze czyli niezłożone, np. wiedza, waga, prawda, mówny, ..., jak i złożone, np. samowiedza, równowaga, ludożerca..., ostrosłup, czworokąt, dziwoląg, ludojad.

Przyimek z osobno przed imionami np.: z panem, z żalem, z tobą, z wielkim strachem, z trzecią osobą itp. Razem przed spółgłoskami głośnymi w wyrazach złożonych: b, b(i), d, dź [...] z, ź, np.: zbratać się, zbierać, zbroja [...] zżymać się itp.

Wyrazy proste i złożone. Wyrazy nierozwinięte (rdzenne) i rozwinięte.

Z chwilą uzyskania niepodległości i organizowania na nowo szkolnictwa polskiego przystępując do nauczania języka ojczystego językoznawcy polscy na zjeździe w roku 1921 uchwalili zrąb terminologii gramatycznej [...].

Słowotwórstwo: wyraz prosty, złożony; złożenie (właściwe), zestawienie, zrost, rdzeń, pierwiastek, wyraz rdzenny, (nie)rozwinięty, przyrostek (słowotwórczy), żywy, martwy [...].