terminów gramatycznych online
zdanie dopełniające
Język: polski
Cytaty
Tak względne, jak łączne zdanie jest dopełniającém, kiedy go po głowném oczekujemy ku dopełnieniu myśli.
Główném zowie się zdanie, które od innego nie zależy, i samo przez się zrozumiałém być może. 5. Przy zdaniu główném, w miejscu pojedyńczych wyrazów okréślających lub dopełniających, mogą się znajdować całe zdania, które się zowią przydanemi (придаточныя) i dzielą się na okréślające (опредѣлительныя) i dopełniające (дополнительныя). Zdania przydane względem głównego są podrzędnemi (подчинительныя); a zaś główne zdania, połączone między sobą spójnikami, spółrzędnemi (сочинительныя). Spółrzędnemi mogą być także zdania przydane, uważane względem siebie samych, nie zaś w stosunku do głównego.
Zdania przydane okréślające zastępują miejsce przymiotników albo przysłówków, i dla tego w pierwszym razie zowią się przymiotnemi (предложенiя придаточныя прилагательныя ), a w drugim przysłówkowemi (обостоятельственныя). Zdania zaś dopełniające zowią się rzeczownemi (существительныя), gdyż miejsce rzeczowników zajmują.
Zdania przydane mogą się skracać [...] I tak [...] W zdaniach dopełniających słowa zastąpione być mogą przez rzeczowniki, lub mogą być zmienione na tryby bezokoliczne.
Zdania dopełniające, zaczynające się od spójnika aby, mogą się skracać przez zmianę słowa dopełniającego na tryb bezokoliczny lub na rzeczownik słówny.
Np. Co tobie nie miło, naucza rozum, nie czyń drugiemu. Wyrażenie to może być tak zmienione, że zdanie nawiasowe „naucza rozum" stanie się główném, a zaś główne ,,co tobie nie miło, nie czyń drugiemu" dopełniającém: naucza rozum, abyś drugiemu nie czynił tego, co tobie nie miło.
Lecz jeżeli przy główném nie ma zdania dopełniającego, wtedy okréślające może być po niém umieszczone. Np. Nie pomoże praca rolnikowi, gdy zboże na zasiew przeznaczone jest zepsute.
Na koniec , zdania podrzędne dzielą się: na określające i dopełniające.
Obfitą terminologię z zakresu składni zawiera jej właśnie poświęcona a wydana już po ukazaniu się rozprawy Riesa książka A. Krasnowolskiego.
Terminologia. Propositio indicativa — zdanie oznajmujące [...]; subordinata — podrzędne, poboczne, subiectiva — podmiotowe, praedicativa — orzecznikowe, obiectiva — dopełniające, obiectiva adverbiale — okolicznościowe, attributiva — określające, syndetica — spójnikowe, asyndetica — pytające, relativa — względne, sine subiecto — bezpodmiotowe.