terminów gramatycznych online
określenie przysłówkowe
Język: polski
- Część I (wstępna): Jes/1886
- IV. Rozwój polskiej terminologii gramatycznej po Kopczyńskim: Kor/1961
- O szyku w zdaniu: Gr/1861
- O zdaniu pojedyńczym: Kras/1897
- Składnia: Mał/1863, Mał/1879, Kon/1920, Kr/1917, Lerc/1877
- Słownik, t. 3: N-Ó: SW/1900-1927
- Słownik, t. 5: Próba-R: SW/1900-1927
- Wyrazy okolicznościowe. Przysłówki: Czep/1871–1872
Cytaty
Kładzie się podmiot, jako część zdania niezależna i rządząca, ze wszystkimi określeniami, które się tém bliżéj podmiotu mieszczą, in ściśléj są z nim powiązane, a zatém: a) przymiotnik; b) dopełniacz; c) określenie przysłówkowe; a) przydatnia; [...].
Pierwszą klasę stanowią tu tak zwane Określenia przysłówkowe, które czynność lub własność, o którą chodzi, bliżéj określają co do czasu i miejsca, co do miary i stopnia, co do sposobu, powodu i tym podobnych ubocznych okoliczności. Są to albo przysłówki albo też rzeczowniki w różnych położone przypadkach, rządzonych od przyimków, lub też i nie rządzonych od niczego. np. bardzo wysoki; prawdziwie, nad zwyczaj wielki; nieskończenie maleńki; [...] Szli jak mgły chodzą, bez szelestu, szli ze spuszczoném czołem, pełném wspomnień bolu. Krasiń.
Wyrazy należące do innych wyrazów w zdaniu, oznaczające sposób działania, czas, miejsce, ilość, przyczynę, cel i warunek, nazywają się wyrazami okolicznościowemi, okolicznościami; niektórzy gramatycy nazywają je określeniem przysłówkowém. Są to prawie zawsze przysłówki, lecz mogą być i istotniki, użyte w przypadkach względnych z przyimkami lub bez nich.
Wyrazy należące do innych wyrazów w zdaniu, oznaczające sposób działania, czas, miejsce, ilość, przyczynę, cel i warunek, nazywają się wyrazami okolicznościowemi, okolicznościami; niektórzy gramatycy nazywają je określeniem przysłówkowém. Są to prawie zawsze przysłówki, lecz mogą być i istotniki, użyte w przypadkach względnych z przyimkami lub bez nich.
Wszelkie wyrazy, które czynność lub własność, o której mowa pod względem czasu, miejsca, miary, stopnia, sposobu, powodu i tym podobnych okoliczności, bliżej określają, nazywamy określeniami przysłówkowymi.
OKREŚLENIA PRZYSŁÓWKOWE, które czynność lub własność, o którą chodzi, bliżéj określają co do czasu i miejsca, co do miary i stopnia, co do sposobu, powodu i tym podobnych ubocznych okoliczności. Są to albo przysłówki albo też rzeczowniki w różnych położone przypadkach...
Otóż: wszelkie dodatki, któremi dany czasownik lub przymiotnik bliżej określamy, nazywają się ogólnie: Określeniami przysłówkowemu. Określeniami temi bywają albo przysłówki, albo też nawet rzeczowniki, położone w przypadkach z przyimkami lub bez nich.
Dopowiedzenie przymiotne odróżnia się od przydawki przymiotnej tym, że 1) kładzie się zawsze po rzeczowniku; 2) łatwo daje się zamienić na całe zdanie z zaimkiem względnym który; 3) oddziela się z obydwu stron przestankiem głosu, (który na piśmie oznacza się przecinkiem); 4) często miewa przy sobie przysłówek lub określenie przysłówkowe. 5) używa się niekiedy bez rzeczownika określanego, a wtenczas należy do domyślnego zaimka osobowego.
Określenie czasownika i przymiotnika nazywa się inaczej określeniem przysłówkowym, a najodpowiedniej określeniem okoliczności, gdyż wyraża różne okoliczności, wśród których przymiot lub czynność istnieje lub się odbywa.
Określeniem czasownika i przymiotnika może być albo przysłówek, albo rzeczownik z przyimkiem, albo rzeczownik w 2., 4. lub 6. przyp. bez przyimka […]. Określenie czasownika i przymiotnika nazywa się inaczej określeniem przysłówkowym, a najodpowiedniej określeniem okoliczności, gdyż wyraża różne okoliczności, wśród których przymiot lub czynność istnieje lub się odbywa.
Przysłówkowy, przym. od Przysłówek: Wyrażenie przysłówkowe (= wyrażające to samo, co by wyraził przysłówek). Określenie przysłówkowe.
Określenie, a [...] 2. [...] d) gram. wyraz określający: określenia i dopełnienia. O. rzeczowne (= dopowiedzenie, apozycja). O. przymiotne, przysłówkowe. O. miejsca, czasu, sposobu (= okoliczność).
Określenia, które tworzą całość z przymiotnikiem, przysłówkiem lub słowem, nazywamy określeniami przysłówkowymi.
Określenia przysłówkowe wyrażają czas, miejsce, przyczynę, cel, stopień i sposób odbywania czynności, czy też istnienia przymiotu, np. blady z gniewu, stworzony do ciszy, zjawił się po chwili, chodził po ogrodzie, pomarli z głodu, służy ku obronie, kwiat zupełnie zwiędły, wzrok bardzo dobry, wielce pożądany, słońce krwawo zachodzi, owoce wcześnie zerwane, ledwo żyję, strasznie prędko, jechali szybko itp.
Określenia przymiotnika i słowa, zwane określeniami przysłówkowymi, oznaczają miejsce, czas, przyczynę, cel, sposób lub stopień odbywania się czynności lub istnienia przymiotu.
Rzeczowniki, położone w tym lub owym przypadku, z przyimkiem lub bez przyimka, i przysłówki, służące do bliższego określenia czasowników i przymiotników co do czasu, miejsca, stopnia, przyczyny, sposobu itp. nazywają się określeniami przysłówkowemu.
Podobną popularność, jaką za czasów Oświecenia zyskał podręcznik Kopczyńskiego, w drugiej połowie dziewiętnastego wieku osiągnęła gramatyka A. Małeckiego [...].
Propositio simplex — zdanie gołe, complexa — rozwinięte, subiectum — podmiot, praedicatum — orzeczenie, copula — łącznik, obiectum — przedmiot, obiectum adverbiale — określenie przysłówkowe [...].
Obfitą terminologię z zakresu składni zawiera jej właśnie poświęcona a wydana już po ukazaniu się rozprawy Riesa książka A. Krasnowolskiego.
Terminologia. Propositio indicativa — zdanie oznajmujące [...]; obiectum adverbiale — określenie przysłówkowe okoliczności temporis — czasu, loci — miejsca, modi — sposobu, intendendi — stopnia, finis — ceIu, causae — przyczyny, attributum adiectivum — przydawka przymiotna [...].