określenie

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Żoch/1838
• Kurh/1852
• Morz/1857
• Kam/1870
• Czep/1871–1872
• Oż/1883
• Jes/1886
• Kr/1897
• Kras/1897
• SW/1900-1927
• Kr/1917
• Kon/1920
• PolTerm/1921
• Król/1922
• Szob/1923
• Łoś II/1925
• Gaert/1927
• Kl/1939
• Dor/1958–1969
• Kor/1961

Nie utrzymuję, aby inne języki nie oddawały tych względów: oddają je, ale: albo innym zupełnie wyrazem, albo określeniem; lecz chcę pokazać, że my z jednego wyrazu dużo możemy sobie tworzyć przymiotników. I tak od piasek: piaskowy, piaszczysty, piaskowaty; od głowa: główny, głowiasty, główkowy, główkowaty; od włókno: włóknisty, włókniasty, włóknowy, włóknowaty, od siarka: siarczany, siarkowy, siarczysty, siarkowaty; od ząb: zębowy, zębaty, zębiasty, zębowąty; od baba: babi, babski, babiasty, od róg: różny, rogowy, rogowaty, od smak: smaczny, smakowity, smaczniutki, smaczniuchny, smaczniuteńki, smaczniusieńki, smaczniutenieczki, smaczniusienieczki i t. p. Czyliż te cieniowania nie są prawdziwem bogactwem?

Wyrazy do okréślenia lub dopełnienia którejkolwiek części zdania służące, same przez inne wyrazy okréślane i dopełniane być mogą. Z takiego połączenia wyrazów utworzone okréślenia i dopełnienia, zwać się mogą złożonemi.

Piérwszy człowiek nazywał się Adam. Przymiotnik „pierwszy” jest okréśleniem przedmiotu zdania człowiek; a zaś Adam służy do dopełnienia słowa nazywał się.

Gdy przy jednym wyrazie jest kilka okréśleń lub dopełnień, ważniejsze z nich zajmują piérwsze miejsce, a potém się kładą podrzędne.

Określenie może być rozmaite, dłuższe lub krótsze, pełniejsze lub mniéj rozszerzone, zawsze jednak osnowane być musi na treści swojéj, i wedle jéj wymagania w rozmiarach układane.

Przysłówek, jeżeli jest niezbędnie dla całości myśli potrzebny jest także dopełnieniem a nie określeniem jak ten, który tylko przymiot słowa bliżéj oznacza lub podnosi.

Zaimki dzielą się na rzeczowne i przymiotne. Rzeczownemi są te, które zastępują miejsce rzeczowników czyli istotników, a w zdaniu są podmiotem, lub dopełnieniem […]. Przymiotnemi są te, które określają istotniki, albo téż razem i określają je i zastępują, a odmieniają się jak przymiotniki, w zdaniu zaś są określeniem; lecz gdy są użyte bez istotnika mogą być podmiotem lub dopełnieniem [...].

Jeżeli w zdaniu oprócz części głównych są jeszcze inne wyrazy, jak określenie, dopełnienie, lub wyrazy okolicznościowe, takie zdanie nazywa się rozwiniętém, a każda z tych części zdania nazywa się podrzędną, bo zdanie może się bez nich obejść.

Podstawy już pewne odkryliśmy ze swej mowy przewyższają o wiele łacińską i jnne; od nas samych zależy stanąć na właściwej drodze, a tą jest używanie swojich wyrazów, prawideł jiloczasu; określeń i t. d.

W zdaniach nad łacińkie, takoż niepotrzeba więcej określeń jako to: substantivum (domyślaj się nomen) jimie osoby lub rzecz., adjectivum przymiotnik; praedicatum omównik; adpositio (po gr. epitet) dopełniacz czyli załącznik

Niektóre z tych zdań, jak: ciemność ogarnia, ludzie żegnają, nie są nawet zrozumiałe, potrzebują koniecznie określenia lub dopełnienia.

Zdanie pojedyńcze rozwinięte jest takie, w którym, oprócz podmiotu i orzeczenia, są jeszcze dodatki objaśniające, zwane określeniami i dopełnieniami; albo takie, w którym czy to podmiot, czy orzeczenie, czy oboje równocześnie, znajdują się kilkakrotnie.

[...] Pytanie może być dwojakie: 1) Pytanie formalne czyli takie, w którym już jest wyrażony członek zdania (tj. podmiot, orzeczenie, dopełnienie, określenie), podlegający pytaniu, a co do którego tylko chcemy mieć pewność. Na takie pytania można odpowiedzieć tak lub nie. 2) Pytanie materialne, w którym chodzi o wykrycie niewiadomego członka zdania, i na które odpowiada się podmiotem, orzeczeniem, dopełnieniem lub określeniem.

Części podmiotu rozwiniętego i części orzeczenia rozwiniętego. Określenia. Rodzaje określeń: a) właściwość: przydawka (dopowiedzenie, dopełniacz, przydawka), b) stosunek: okolicznik (miejsca, czasu, sposobu); c) przedmiot: przedmiot (nietylko w bierniku), bliższy i dalszy.

§ 451. W złożeniach, w których zachował się typ pierwotny, albo które według tego typu pierwotnego zostały nowo utworzone [...]: 1) człon odróżniający jest określeniem, przymiotnikową lub rzeczownikową przydawką względem członu utożsamiającego np. chrzesnomatka, cudotwór (= twór-cudo), czarnoziele [...]; 2) człon odróżniający ma znaczenie przypadku zależnego, niekiedy z przyimkiem, i ma również funkcję określenia względem członu utożsamiającego np. czarodziej [...].

Określenie, p. zdanie I.

Z chwilą uzyskania niepodległości i organizowania na nowo szkolnictwa polskiego przystępując do nauczania języka ojczystego językoznawcy polscy na zjeździe w roku 1921 uchwalili zrąb terminologii gramatycznej [...].

Składnia: przynależność, zdanie oznajmujące, pytające, wykrzyknikowe, (nie)rozwinięte, podmiot, orzeczenie zasadnicze, (nie)rozwinięte, zdanie bezpodmiotowe, orzeczenie czasownikowe, imienne, orzecznik, łącznik, określenie, przedmiot bliższy, dalszy [...].