Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

określenie
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: określenia
Język: polski
Dział: Składnia (współcześnie)

Cytaty

Kurh/1852, s. 7

Wyrazy do okréślenia lub dopełnienia którejkolwiek części zdania służące, same przez inne wyrazy okréślane i dopełniane być mogą. Z takiego połączenia wyrazów utworzone okréślenia i dopełnienia, zwać się mogą złożonemi.

Kurh/1852, s. 7

Piérwszy człowiek nazywał się Adam. Przymiotnik „pierwszy” jest okréśleniem przedmiotu zdania człowiek; a zaś Adam służy do dopełnienia słowa nazywał się.

Kurh/1852, s. 100

Gdy przy jednym wyrazie jest kilka okréśleń lub dopełnień, ważniejsze z nich zajmują piérwsze miejsce, a potém się kładą podrzędne.

Morz/1857, s. 292 Definicja

Działki proste, mieszcząc w sobie same tylko wyrazy brane z tych części mowy, którym odpowiadają, nie potrzebują żadnych wyrazowych kombinacji, — objaśnia to zdanie na przykład powyżéj wzięte: Człowiek—nabożny—modli się—gorliwie—w kościele—Bogu—o człowieku! W działkach określonych te wyrazy, które, same stawając, tworzyłyby z siebie działki proste, są ich treścią, — wyrazy zaś do tychże dodawane dla kreślenia szczegółów, czyniących treść wydatniejszą, są określeniem.

Morz/1857, s. 293

Określenie może być rozmaite, dłuższe lub krótsze, pełniejsze lub mniéj rozszerzone, zawsze jednak osnowane być musi na treści swojéj, i wedle jéj wymagania w rozmiarach układane.

Kam/1870, s. 95

Przysłówek, jeżeli jest niezbędnie dla całości myśli potrzebny jest także dopełnieniem a nie określeniem jak ten, który tylko przymiot słowa bliżéj oznacza lub podnosi.

Czep/1871–1872, s. 75 Definicja

Wyraz w zdaniu, ściągający się do innego, na pytanie jaki? przez który jednę istotę odróżniamy od podobnych jéj, nazywa się określeniem, wyrazem określającym. Do oznaczenia określenia służy imię przymiotne, czyli przymiotnik.

Czep/1871–1872, s. 92

Zaimki dzielą się na rzeczowne i przymiotne. Rzeczownemi są te, które zastępują miejsce rzeczowników czyli istotników, a w zdaniu są podmiotem, lub dopełnieniem […]. Przymiotnemi są te, które określają istotniki, albo téż razem i określają je i zastępują, a odmieniają się jak przymiotniki, w zdaniu zaś są określeniem; lecz gdy są użyte bez istotnika mogą być podmiotem lub dopełnieniem [...].

Czep/1871–1872, s. 104

Jeżeli w zdaniu oprócz części głównych są jeszcze inne wyrazy, jak określenie, dopełnienie, lub wyrazy okolicznościowe, takie zdanie nazywa się rozwiniętém, a każda z tych części zdania nazywa się podrzędną, bo zdanie może się bez nich obejść.

Oż/1883, s. 189

Podstawy już pewne odkryliśmy ze swej mowy przewyższają o wiele łacińską i jnne; od nas samych zależy stanąć na właściwej drodze, a tą jest używanie swojich wyrazów, prawideł jiloczasu; określeń i t. d.

Oż/1883, s. 327

W zdaniach nad łacińkie, takoż niepotrzeba więcej określeń jako to: substantivum (domyślaj się nomen) jimie osoby lub rzecz., adjectivum przymiotnik; praedicatum omównik; adpositio (po gr. epitet) dopełniacz czyli załącznik

Jes/1886, s. 8

Niektóre z tych zdań, jak: ciemność ogarnia, ludzie żegnają, nie są nawet zrozumiałe, potrzebują koniecznie określenia lub dopełnienia.

Kr/1897, s. 254 Definicja

Pierwsze z nich, to jest formy liczby mn.: zbiednieli, zgłodnieli,... używają się jako orzeczenia w zdaniu; drugie zaś, to jest zbiedniali, zgłodniali — jako określenia; np. ludzie zbiednieli, zgłodnieli, dzieci zgłodniały; w przeciwstawieniu do: ludzie zgłodniali, lub dzieci zgłodniałe oczekują pomocy, i t. p.

Kr/1917, s. 220 Definicja

Takie wyrazy określające nazywają się określeniami. Określenia więc określają bliżej, objaśniają podmiot właściwy, albo orzeczenie właściwe, albo dopełnienie albo inne określenie.

Kr/1917, s. 220 Definicja

Określenie, osobno wzięte, nie ma żadnego znaczenia; np. przysłówek zukosa nie znaczy nic, nie ma żadnej wartości, ale, dodany do innego wyrazu w zdaniu, nabiera odrazu znaczenia, np. w zdaniu: Słońce rzuca blask zukosa (Pol), bo nam określa sposób, w jaki słońce rzuca blask.

Kon/1920, s. 74 Definicja

Takie zdanie, w którem podmiot i orzeczenie posiadają bliżej objaśniające dodatki czyli określenia, nazywa się zdaniem rozwiniętem. Zdanie rozszerza się więc czyli rozwija się za pomocą rozmaitych określeń.

PolTerm/1921, s. 91

Części podmiotu rozwiniętego i części orzeczenia rozwiniętego. Określenia. Rodzaje określeń: a) właściwość: przydawka (dopowiedzenie, dopełniacz, przydawka), b) stosunek: okolicznik (miejsca, czasu, sposobu); c) przedmiot: przedmiot (nietylko w bierniku), bliższy i dalszy.

Król/1922, s. 18 Definicja

Określenia i ich rodzaje. Części podmiotu i orzeczenia rozwiniętego z wyłączeniem podmiotu zasadniczego i orzeczenia zasadniczego, mają wspólną nazwę określeń. Określenia, wyrażające 1) właściwość, są: a) przydawka [...]. b) dopowiedzenie [...]. c) dopełniacz [...]. Określenia wyrażające 2) stosunek: a) okolicznik miejsca [...]

Szob/1923, s. 321 Definicja

Ogólną nazwę wyrazów określających, czyli określeń nadajemy tym częściom podmiotu lub orzeczenia rozwiniętego, które bliżej określają treść podmiotu lub orzeczenia zasadniczego. Wśród określeń odróżniać należy trzy ich odmiany 1) przedmiot (obiekt), 2) przydawkę i 3) okoliczniki.

Gaert/1927, s. 92

Określenie, p. zdanie I.

Gaert/1927, s. 107 Definicja

I. Części zdania: A. ★Podmiot (subiectum): a) ★nierozwinięty, np. koń (biegnie). b) ★rozwinięty, = podmiot ★zasadniczy, np. koń + ★określenie, np. młody. [...]

C. ★Określenia: a) ★przydawka, określająca właściwość [...]; b) ★okolicznik, określający stosunek [...]; c) ★przedmiot (dopełnienie, obiectum) określa wyrazy wskazując na osobę lub rzecz.

Kl/1939, s. 143 Definicja

Wszystkie inne części zdania, które bezpośrednio lub pośrednio zależą od podmiotu i orzeczenia, nazywamy określeniami.

Kl/1939, s. 146 Definicja

Wszystkie części zdania prócz podmiotu i orzeczenia nazywają się określeniami. Istotnie określają one, tzn. ograniczają zakres członu określanego przez podanie jego charakterystycznych znamion (właściwości, okoliczności, stosunku do jakiegoś przedmiotu itp.).

Kor/1961, s. 77 (76-77)

Z chwilą uzyskania niepodległości i organizowania na nowo szkolnictwa polskiego przystępując do nauczania języka ojczystego językoznawcy polscy na zjeździe w roku 1921 uchwalili zrąb terminologii gramatycznej [...].

Składnia: przynależność, zdanie oznajmujące, pytające, wykrzyknikowe, (nie)rozwinięte, podmiot, orzeczenie zasadnicze, (nie)rozwinięte, zdanie bezpodmiotowe, orzeczenie czasownikowe, imienne, orzecznik, łącznik, określenie, przedmiot bliższy, dalszy [...].

Powiązane terminy