terminów gramatycznych online
orzeczenie imienne
Język: polski
- IV. Rozwój polskiej terminologii gramatycznej po Kopczyńskim: Kor/1961
- Nauka o zdaniu: Szob/1923, Kl/1939
- Składnia: PolTerm/1921, Król/1922, Kon/1920
- Słowniczek: Gaert/1927
- Słownik, tom III (H-K): Dor/1958–1969
- Słownik, tom V (Nie-Ó): Dor/1958–1969
Zob. orzeczenie złożone
Cytaty
§ 154. Orzeczenia w zdaniu są, jak wiemy, albo czasownikowe albo imienne (jeżeli imię t. j. rzeczownik, przymiotnik, zaimek albo liczebnik jest orzeczeniem).
Orzeczenie nierozwinięte i rozwinięte. Orzeczenie zasadnicze; orzeczenie czasownikowe i imienne. Orzecznik. Łącznik.
Sobieski ‖ był wodzem łącznik, orzecznik {orzeczenie imienne.
Orzeczenie, wyrażone za pomocą słowa osobowego, łączy się z podmiotem bezpośrednio, natomiast orzeczenie, wyrażone za pomocą imiesłowy, przymiotnika, przysłówka, rzeczownika lub bezokolicznika, łączy się z podmiotem za pośrednictwem słów posiłkowych. Dlatego też orzeczenia słowne nazywamy orzeczeniami prostemi, wszystkie zaś inne - orzeczeniami złożonemi; pierwsze nazwyają się orzeczeniami czasownikowemi, drugie - orzeczeniami imiennemi.
Imienne orzeczenie, p. zdanie I.
I. Części zdania: A. ★Podmiot (subiectum) [...]. B. ★Orzeczenie (praedicatum) ★czasownikowe, np. (drzewo) rośnie lub ★imienne = ★łącznik (copula) + ★orzecznik, np. (drzewo) jest wysokie.
Drugi sposób wyrażenia orzeczenia polega na połączeniu osobowej formy czasowników być, stać się, zostać, czyli tzw. łącznika, z orzecznikiem, którym może być rzeczownik [...], przymiotnik [...], zaimek rzeczowny [...], zaimek przymiotny [...], imiesłów przymiotnikowy [...], liczebnik [...], rzeczownik z przyimkiem [...]; wyjątkowo przysłówek przy podmiocie wyrażanym przez bezokolicznik. Takie orzeczenie nazywają imiennym.
Imienny -nni [...] 3. jęz. «odnoszący się do imienia jako do części mowy obejmującej wyrazy odmieniające się przez przypadki (rzeczowniki, przymiotniki, imiesłowy, zaimki, liczebniki)»: [...] ∆ Orzeczenie imienne «orzeczenie dwuwyrazowe, składające się z orzecznika i łącznika». ∆ Przyrostek imienny «przyrostek tworzący rzeczownik». // L.
Orzeczenie n I [...] 3. jęz. «wyraz, za pomocą którego, lub wyrazy, za pomocą których orzeka się o podmiocie zdania»: Podmiot albo orzeczenie wyrażone dwoma lub więcej wyrazami dokładniej określa rzecz lub osobę, czynność lub stan, o jakim w zdaniu mowa, niż podmiot lub orzeczenie jednowyrazowe. LEHR Gram. 157. ∆ Orzeczenie rozwinięte «orzeczenie składające się z orzeczenia zasadniczego i wyrazów określających» ∆ Orzeczenie nierozwinięte «orzeczenie będące jednym samodzielnym wyrazem» ∆ Orzeczenie zasadnicze «nadrzędny wyraz orzeczenia rozwiniętego» ∆ Orzeczenie imienne in. złożone «orzeczenie wyrażone za pomocą imiesłowu, przymiotnika, przysłówka, rzeczownika lub bezokolicznika łączące się z podmiotem za pośrednictwem słów posiłkowych»: Orzeczenie imienne jest zawsze dwu wyrazowe: składa się bowiem z orzecznika i łącznika. LEHR Gram. 162. ∆ Orzeczenie czasownikowe «orzeczenie wyrażone za pomocą słowa osobowego, łączące się bezpośrednio z podmiotem». [...] // SWil.
Z chwilą uzyskania niepodległości i organizowania na nowo szkolnictwa polskiego przystępując do nauczania języka ojczystego językoznawcy polscy na zjeździe w roku 1921 uchwalili zrąb terminologii gramatycznej [...].
Składnia: przynależność, zdanie oznajmujące, pytające, wykrzyknikowe, (nie)rozwinięte, podmiot, orzeczenie zasadnicze, (nie)rozwinięte, zdanie bezpodmiotowe, orzeczenie czasownikowe, imienne, orzecznik, łącznik, określenie, przedmiot bliższy, dalszy [...].