terminów gramatycznych online
a pochylone
Język: polski
- Budowa wyrazów: Łoś II/1925
- Głosownia: Mał/1863, Mał/1879
- Głosownia (Fonetyka): Kr/1917
- Historyczna fonetyka czyli głosownia: Rozw/1923
- Mroziński o samogłoskach á é pochylonych czyli ścieśnionych: Oż/1883
- Nauka o głoskach: Szob/1923
- O pierwiastkach: Trz/1865
- Opis fizyjologiczny i rodowód samogłosek: Malin/1869
- Skłanianie rzeczowników: Malin/1869
- Słownik, t. 1: A-G: SW/1900-1927
Cytaty
Na mocy tego, co właśnie Zaborowski (w r. 1518) teorycznie o niém powiedział, zaczęto a pochylone czyli grube (dawniéj długie) np. w wyrazie pan, Jan, dobra itd. pisać przez a bez kréski. Nazywano je też czasem a polskiém, ponieważ podobnego brzmienia w łacińskim języku nigdy nie ma.
Znakiem oa wyrażamy litewskie u z kółkiem, ta litera bowiem wymawia się jak o ku a pochylone.
[...] W kontrahowaniu samogłosek polskich, jeżeli jedna z nich jest a, wtedy drugá upodobnić się musi do tegoż a, t. j. przemienić się musi w a bez różnicy czy a zajmuje piérwsze, lub drugie miejsce, poczym dwójka aa kontrahuje się w á ciemne, czyli pochylone [...].
[…] Tu náleżą rzeczowniki męzkie kończące się w mianowniku liczby pojedyńczéj na ca, lecz tylko w liczbie pojedyńczej. 3ci wzorzec obejmuje same rzeczowniki żeńskie kończące się w mianowniku liczby pojedyńczéj na á pochylone czyli ciemne […].
Nader zagęszczone á (t. zw. a pochylone), mające się do czystego a, jak ó do o, i prawie tak samo brzmiące jak przeciągłe o, a czasem (w ustach ludu wielkopolskiego) nawet mało czém się różniące od u, np. pon albo pun— zamiast pán; wielká radość („wielko radość“) itd.
Mroziński o samogłoskach á é pochylonych czyli ścieśnionych. Na str. 286 powiada: „Wykrywać wszystkie przyczyny dla których brzmienie głoski a pochylało się, jest prawie niepodobieństwem, sczególniej teraz kiedy już á scisnionego nie odróżniamy".
- A 1. brzmienie samogłoskowe: A jasne, otwarte, pochylone (á), długie, krótkie. 2. pierwsza głoska w abecadle, w dawnych drukach oznaczała to, co dzisiaj wyrażamy przez á.
W dawnej polszczyźnie istniała też samogłoska á pochylone; wymawianie jej było zbliżone do o.
Pochylone a trzymało się w mowie wykształconej do końca wieku XVIII, w końcu tego wieku spłynęło z a jasnem, prawdopodobnie pod wpływem dialektów północnomazowieckich, która a pochylonego nie mają, nap. trawa, staropolskie i dzisiejsze gwar. trowa.
Po wtóre, ustalenie się z początkiem XVI wieku w drukach znaku ą (ą) dla głoski, którą dziś wymawiamy jak ǫ, ustalenie, które szło ręka w rękę z pisaniem pochylonego å przez a, a czystego, jasnego przez á, w związku z czem stoi częste używanie znaku ą (ą) dla a pochylonego.
O czeskim wpływie, a przynajmniej o jego współdziałaniu można by myśleć przy żaden żadny (a pochylone).
§ 20. Żeńskie na -ja mają końcowe a pochylone lub niepochylone w zależności od akcentu; w tekstach stp. przed w. XVI pochylenia nie oznaczano: dusza, piecza, ziemia Kśw. [...].