terminów gramatycznych online
podniebienie miękkie
Język: polski
- Fonetyka opisowa: Benni/1923
- Fonetyzacja, morfologizacja, semazjologizacja: BdC/1915
- Głosownia: Kr/1897, PolTerm/1921, Król/1922
- Głosownia (Fonetyka): Kr/1917
- Nauka o głosce: Kl/1939
- Nauka o głoskach: Szob/1923
- Słowniczek: Gaert/1927
- Słownik, t. 4: P-Prożyszcze: SW/1900-1927
- Słownik, tom IV (L-Nić): Dor/1958–1969
Cytaty
Narządy mówne. Do wydawania dźwięków mowy ludzkiej potrzebne są odpowiednie narządy mówne, a mianowicie: jama ustna i jej części: język, zęby, wargi, podniebienie twarde i miękkie, zakończone języczkiem, i jama nosowa, oraz gardło z krtanią, opatrzoną strunami głosowemi.
Podniebienie, a, lm. a 1. anat. = a) P. twarde a. [Podniebie] = kostne sklepienie tworzące wierzch jamy ustnej (palatum durum). b) P. miękkie = przegub błony śluzowej zwiększający ś. od tyłu podniebienia twardego, oddzielający niezupełnie jamę ustną od gardzieli.
Czysta, wyłączna semazjologizacja właściwa jest m.i. następującym elementom wymawianiowo-słuchowym morfem wymienionych: w morfemach [ńos- || ńeś-] kinemie (wyobrażeniu wymawianiowemu) braku pracy podniebienia miękkiego oraz akusmie (wyobrażeniu słuchowemu) rezonansu nosowego przy fonemie początkowej, [ń], [...] kinemie pracy podniebienia miękkiego wraz z akusmą braku rezonansu nosowego przy fonemach końcowych [-s || -ś] [...].
Narządy mówne są następujące: 1) jama ustna [...] i jej części: język [...], zęby górne [...] i dolne [...], wargi [...], podniebienie twarde (przednie [...]) i miękkie (tylne [...]), zakończone języczkiem [...].
Narządy mowne. Tchawica. Krtań. Wiązadła głosowe. Szpara głosowa. Chrząstka tarczowa, chrząstka obrączkowa, chrząstki nalewkowe. Nagłośnia. Nasada: jama ustna, jama gardłowa, jama nosowa. Podniebienie miękkie, języczek. Podniebienie twarde. Dziąsła (wypukłość nad zębami). Zęby. Szczęki. Język. Wargi.
W jamie ustnej rozróżniamy: 1) język, 2) podniebienie miękkie zakończone języczkiem, 3) podniebienie twarde, 4) zęby i dziąsła oraz szczęki i 5) wargi.
Jama [...] ustna jest ruchoma i składa się z następujących części: l) warg [...], 2) nieruchomej, górnej i ruchomej, dolnej szczęki [...], 3) dziąseł, 4) zębów, 5) przedniego, twardego i nieruchomego, podniebienia [...] i tylnego, miękkiego i ruchomego, podniebienia [...], 6) języczka [...], mięśnia, którym się kończy miękkie podniebienie i 7) języka.
§ 13. Ruchy podniebienia miękkiego.
Ruchy podniebienia miękkiego bardzo są proste. W stanie spokoju wisi ono swobodnie, pozostawiając wolne przejście z jamy gardłowej do przed nią położonej ustnej i jednocześnie do nad nią położonej nosowej.
Posuwając się dalej zauważymy wklęsłość: jest to podniebienie twarde (palatum), które w dalszym swym przeciągu, w tylnej części jamy ustnej, mniej więcej za linją łączącą ostatnie zęby trzonowe, zaczyna ustępować przy naciskaniu palca. Tutaj właśnie rozpoczyna się ruchome podniebienie miękkie (velum).
My używać będziemy utartych terminów twardy i miękki lub palatalny i niepalatalny. Wyrażenie polskie podniebienny jest o tyle chybione, że powinno się łączyć jedynie z pojęciem podniebienia twardego (palatum), a nie podniebienia miękkiego (velum), z łatwością więc może prowadzić do nieporozumienia.
★Narządy mowne: ★płuca, ★tchawica i jej górna część, t.j. ★krtań. [...] ★Nasada: ★jama gardłowa, ★nosowa i ★ustna: ★wargi (labia), ★zęby (dentes), ★dziąsła (alweole), ★podniebienie: a) ★twarde (palatum), b) ★miękkie (velum), zakończone ★języczkiem (uvula), zamykającym wejście do jamy nosowej. Język; części: a) koniec (apex, apikalny), b) brzeg (corona, koronalny), c) grzbiet (dorsum, dorsalny), d) osada (radix, radykalny).
(... ) różne części jamy ustnej w rozmaity sposób pracują przy wymawianiu przez nas głosek; nazywa się je też narządami mownymi. Są nimi: wargi, zęby, dziąsła, podniebienie twarde (od linii łączącej ostatnie zęby trzonowe) i miękkie zakończone języczkiem, wreszcie język, w którym wyróżnić można przód (1½ cm końca języka), środek (część pod twardym podniebieniem), tył (reszta języka ku osadzie).
Miękki miększy (w stopniu wyższym częściej używana forma opisowa) 1. «uginający się pod wpływem nacisku, nie dający wrażenia twardości, sztywności przy dotykaniu; nietwardy, niesztywny»: [...] ∆ Podniebienie miękkie «górna, tylna, ruchoma część jamy ustnej, mająca formę sklepioną»: Jeżeli opuścimy podniebienie miękkie, zakończone języczkiem [...] wtedy otwieramy kanał nosowy i powietrze wychodzi nosem. LEHR Gram. 9. [...] // L.