terminów gramatycznych online
jama ustna
- Część II. Rozdz. 1. Wiadomości z głosowni i etymologii: Jes/1886
- Fonetyka opisowa: Benni/1923
- Głosownia: Kr/1897, PolTerm/1921, Król/1922
- Głosownia (Fonetyka): Kr/1917
- Nauka o głosce: Kl/1939
- Nauka o głoskach: Szob/1923
- Słowniczek: Gaert/1927
Cytaty
Organa mowy dzielą się na:
1-sze organa głosu: płuca i drogi oddechowe, do których należą: oskrzela, tchawica i krtań ze strunami głosowemi,
2-ie organa artykulacyi, nazywane w gramatykach narzędziami mownemi i służące do urabiania głosu: gardziel, jama ustna i jama nosowa; jamę ustną stanowią: podniebienie, mięśnie policzkowe, język, zęby, wargi.
§ 8. Narządy mówne. Do wydawania dźwięków mowy ludzkiej potrzebne są odpowiednie narządy mówne, a mianowicie: jama ustna i jej części: język, zęby, wargi, podniebienie twarde i miękkie, zakończone języczkiem, i jama nosowa, oraz gardło z krtanią, opatrzoną strunami głosowemi.
Narządy mówne są następujące: 1) jama ustna [...] i jej części: język [...], zęby górne [...] i dolne [...], wargi [...], podniebienie twarde (przednie [...]) i miękkie (tylne [...]), zakończone języczkiem [...].
Narządy mowne. Tchawica. Krtań. Wiązadła głosowe. Szpara głosowa. Chrząstka tarczowa, chrząstka obrączkowa, chrząstki nalewkowe. Nagłośnia. Nasada: jama ustna, jama gardłowa, jama nosowa. Podniebienie miękkie, języczek. Podniebienie twarde. Dziąsła (wypukłość nad zębami). Zęby. Szczęki. Język. Wargi.
Nasadę właściwych narządów mownych stanowią: a) jama gardłowa, b) jama ustna, c) jama nosowa.
Gdy wydech, wydobywający się z płuc przez tchawicę i krtań, wprawi w ruch wiązadła głosowe [...] otrzymujemy wrażenie głosu (a, o, e, i, y, u) o różnem zabarwieniu, zależnie od tego, jaką formę przybiera jama ustna. Głoski te możemy łatwo wymawiać same, bez połączenia z innemi, stąd ich nazwa: samogłoski w przeciwstawieniu do takich głosek, przy których tworzeniu czynne są narządy mowne (wargi, język, zęby itd). Są to: spółgłoski.
Nasada składa się: 1) z jamy gardłowej, zwanej gardzielą [...], 2) z jamy ustnej [...] i 3) z jamy nosowej.
Jama [...] ustna jest ruchoma i składa się z następujących części: l) warg [...], 2) nieruchomej, górnej i ruchomej, dolnej szczęki [...], 3) dziąseł, 4) zębów, 5) przedniego, twardego i nieruchomego, podniebienia [...] i tylnego, miękkiego i ruchomego, podniebienia [...], 6) języczka [...], mięśnia, którym się kończy miękkie podniebienie i 7) języka.
Czynność [...] jamy ustnej, przy wytwarzaniu głosek bywa dwojaka, zależnie od jej położenia: 1) przy położeniu mniej lub więcej otwartem jama ustna samodzielnie głosek nie wytwarza, zmienia tylko barwę dźwięku, powstającego w krtani; 2) przy położeniu mniej lub więcej zamkniętem spełnia czynność podwójną: wytwarza samodzielne szmery i jednocześnie ich barwę.
Ze względu na czynność jamy ustnej głoski językowe dzielą się na otwarte i zamknięte, te zaś - na zwarte i szczelinowe.
Wychodzący z płuc prąd powietrza, przeszedłszy przez tchawicę i krtań między wiązadłami głosowemi, dostaje się najprzód do jamy gardłowej (1), następnie do łączących się z nią jamy nosowej (2) i ustnej (3). Cała ta część narządu mowy służy do modyfikowania dźwięcznego lub bezdźwięcznego prądu powietrza, wypychanego z płuc.
Samodzielnie ruchomemi częściami jamy ustnej są: podniebienie miękkie (1), język (2) i wargi (3).
O położeniu otworów bocznych można się przekonać, a raczej odczuć je bezpośrednio, wciągając powietrze do ust przy zachowaniu odpowiedniego położenia narządów mowy; łatwo się wtedy zauważy, że przy różnych głoskach omawianych coraz to inna część wnętrza jamy ustnej będzie oziębiana chłodnym prądem powietrza.
Zjawisko to może jest na pierwszy rzut oka zadziwiającem, a jednak zupełnie zrozumiałem, gdy się zważy, że podniebienie miękkie, opuszczając się dla wytworzenia rezonansu nosowego, zmienia kształt jamy ustnej.
Jama gardłowa, ustna, nosowa, p. narządy mowne.
★Narządy mowne: ★płuca, ★tchawica i jej górna część, t.j. ★krtań. [...] ★Nasada: ★jama gardłowa, ★nosowa i ★ustna: ★wargi (labia), ★zęby (dentes), ★dziąsła (alweole), ★podniebienie: a) ★twarde (palatum), b) ★miękkie (velum), zakończone ★języczkiem (uvula), zamykającym wejście do jamy nosowej. Język; części: a) koniec (apex, apikalny), b) brzeg (corona, koronalny), c) grzbiet (dorsum, dorsalny), d) osada (radix, radykalny).
Podział samogłosek ze względu na stopień zamknięcia jamy ustnej.