mowa ojczysta

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Klecz/1767
• SkorM/1816
• Rozp/1830
• Mał/1863
• Malin/1869
• Mał/1879
• Oż/1883
• Benni/1923
• Gaert/1927

Arabski język, niegdy w słowa obfitujący, i w samym sobie arcy dobrze był ułożony: usilnie bowiem starano się wprzod, o wykształtowanie Ojczystej mowy, potym o pomnożenie nauk.

Zdanie to jednak było, o wykształtowaniu mowy Ojczystej, a nie o przysposabianiu słow obcych.

Jak gdy w odległej świata przestrzeni podróżnik, lub wojennemi przygody w dalekie i odmienno-języczne krainy rzucony rycerz, z zachwycającém zdziwieniem podobne do rodowitej mowy usłyszy tony, a nawet odrębne, toż samo co w jego ojczystéj mowie znaczące wyrazy, pada na łono nieznajomego, który je wymawia lub śpiewa [...].

„Ustalenie zasad i z nich wyprowadzenie jednostajnych prawideł pisowni polskiéj [...] chlubném jest staraniem i godném Towarzystwa królewskiego Przyjaciół nauk w celu szczególniéj doskonalenia mowy ojczystéj zawiązanego".

Mowa nie jest jedna i dla wszystkich powszechna, ale są przeróżne języki i narzecza czyli dyalekty; każdy bowiem naród ma swój odrębny język, którego jako swojej ojczystej mowy używa, i który stanowi jednę z najważniejszych jego narodowych właściwości.

Nadeszła wreszcie ta upragniona chwila, że zaszczycony zaufaniem nájgłębszego ze wszystkich badáczów mowy ojczystéj, [...] mogę wyczekującym Szanownym Rodákom w dobę, kiedy Polska święci trzechwiekową rocznicę Zjednoczenia Lechiji, Rusi i Litwy, złożyć do rąk prácę, którá nie omieszká rozszerzyć zawartych ongi ślubów [...].

Jeżeli bowiem za przykładem obcéj mowy przyjmujemy do języka naszego wyrazy, zwroty, wyrażenia i konstrukcye z duchem jego nie licujące, całemu organizmowi jego przeciwne: to niewątpliwie szpecimy, psujemy mowę ojczystą i pożałowania godne w niéj tylko sprawiamy zamieszanie.

Grono tak znakomitych mężów w rozprawach nad pisownią polską, rozwinęło obszerne poglądy swoje, wszyscy dobrze rozprawiali, w odpowiednym przedmiocie po szczególe wziętym; ale Mroziński Józef generał, poglądem bystrzejszym na całość mowy polskiej, przewyższył wszystkich w rozumowaniu i udowodnił; że dopóty pisownia polska nie będzie prawidłową, dopóki podstawy mowy polskiej, to jest abecadło nie będzie odpowiednie uregulowane i prawidła wysnute tylko z własnej ojczystej mowy, a nie opierające się na obcych wzorach.

Oczywiście i nauczanie mowy ojczystej w licznych wypadkach korzysta z pomocy fonetyki.

Przystępując do naukowego poznawania mowy ojczystej, trzeba sobie przede wszystkiem zdać jasno sprawę, że język ludzki nie istnieje samodzielnie poza nami, lecz jest zjawiskiem, złożonem z czynników fizjologicznych (czynności narządów mowy), fizykalnych (drgający ruch powietrza) i psychicznych (wyobrażenia słuchowe i motoryczne oraz skojarzone z niemi znaczenia).