Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

coniunctio conditionalis
Hierarchia Dzieła

Hasło w cytatach: conditionales, conditionalis, conditionalis coniunctio, coniunctiones conditionales, coniunctiones conditionalis, conjunctiones conditionales
Język: łaciński
Dział: Fleksja (współcześnie)
  • Część II. O wykładaniu. & 1. O znamionach grammatycznych (słowniczek łacińsko-polski): Gott/1794
  • Część II. O etymologii. O terminach grammatycznych (słowniczek łacińsko-polski): Gott/1766
  • Część II. O wykładaniu. § I. O znakach grammatycznych (wykaz terminów, łac. - pol.): Gott/1774
  • Część druga prawideł gramatycznych, czyli odmiennia: Szum/1809
  • De Etymologia: Mora/1592
  • Die Wortforschung [Etymologia] Słowa wykładająca nauka: Gut/1669
  • Dodatek trzeci: Szum/1809
  • Etymologia: Woy/1690, Raph/1698
  • O imieniu i jegoż przypadkach: Sty/1675
  • O posiłkowych częściach mowy: Lub/1778
  • Particulae Inflexibiles: Cell/1725
  • Słownik: Kn/1644 (I wyd. 1626)

Cytaty

Mora/1592, s. 273 Sr [277]

Enumera Coniunctiones Causales seu Rationales [id est, conditionales.]. UT, UTI, QUO, [Aby, żeby.] NAM, NAMQUE, ENIM, ETENIM, [Bowiem, iż, bo.] [...].

[Wymień spójniki przyczynowe czyli racjonalne (tj. warunkowe).]
Kn/1644 (I wyd. 1626), s. 163 Definicja

Conditionalis Coniunctio, apud Grammaticos, quae apposita conditionalem sermonem reddit. ut Si venerit. Caris. ὑποθετική [hypothetikḗ].

Gut/1669, s. 371-373

Wie viel sind Bedeutungen bey dem Fügeworte? Achte. I. Welche beydes die Wort und die Sache zusammen fügen. [Copulativae] als: y und / też auch / tákże. [...] II. Welche die Sache voneinander absondern / [Disjunctivae] sind unter andern diese: ábo entweder niż denn. III. Welche eine solche Rede setzen so der nechst vorhergehenden zuwider [Adversativae] Lecz / ále aber [...]. IV. Die jednigen welche eine Ursach bedeuten [Causales] sind folgende / alß: Abowiem / bowiem bo/ denn [...]. V. Die auß denen vorhergestzten Ursachen eine Schlußrede machen [Ratiocinativae] als: Záczym als /dla tego derowegen/ darumb. [...] VI. Die etwas nachlassen oder zugeben [Conceßivae seu Approbativae] das jenige was der vorhergehenden Red zuwider / als: wprawdzie in warheit/ warlich/ lubo wie wol / luboć to / ob wol. VII. Die das vorhergehende erklären (Explantativae) als: miánowićie vornemlich / zwłaszczá / osobliwie sonderlich / jákoto als / ná przykład zum Exempel/ ábo oder. VIII. Die eine Rede mit einem gewissen Beding aussagen [Conditionales] als: Jeśli jeżeli / wo / wo nicht / oprocż żeby es sey denn [...].

[Ile znaczeń ma spójnik? Osiem. I. spójniki, które łączą słowa i rzeczy.[Copulativae]: i, też, także. [...] II. Które oddzielają od siebie rzeczy [Disjunctivae] to m. in.: abo, niż. III. Które dają wypowiedź sprzeczną z poprzedzającą [Adversativae]: lecz, ale [...]. IV. Które wyrażają przyczynę [Causales], np.: abowiem, bowiem, bo [...]. V. Które z podanej wcześniej przyczyny robią konkluzję [Ratiocinativae], np.: zaczym, dlatego. [...] VI. Które ustępują lub przyznają racje temu, co stało w sprzeczności z wcześniejszą wypowiedzią [Conceßivae seu Approbativae], np.: wprawdzie, lubo, luboć to. VII. Które wyjaśniają wcześniej powiedziane (Explantativae), np.: mianowicie, zwłaszcza, osobliwie, jako to, na przykład, abo. VIII. Które przydają wypowiedzi pewien warunek [Conditionales], np. jeśli, oprócz żeby [...].]
Sty/1675, s. 169 (168-169)

DE CONIUNCTIONE. O złączániu.

Coniunctio jest cząstká, ktora insze części mowy pospołu złącza, jáko to złączájące. Ancora jeszcze [...]

Conditionales Wárunkowe. Se gdy, se non iżali nie [...].

Woy/1690, s. 114

[Coniunctiones] conditionales: ieśli si, tylko, byle modo, dummodo.

Raph/1698, s. 84

Es giebet mancherley Conjunctiones, denn es sind Copulativæ: als i, und, tez, auch Disjunctivæ: als abo, oder, lub, lubo, bądz, entweder [...], Adversativæ: ale, sondern, zas, aber [...]. Causales: bo, bowiem [...]. Conditionales: iezeli, wenn, tylko, byle, wenn nur. Rationativæ: przeto, przetoz, więc [...].

Cell/1725, s. 106 Definicja

[Coniunctiones] CONDITIONALES: jesliby, gdyby, jeżeli nie: si, sin, nisi, ni siquidem, dummodo etc.

Gott/1766, s. 11

Conjunctiones, Łączenia. [...] Conditionales, kondycyonalne.

Gott/1774, s. 14-15

Conjunctiones, Łączenia. [...] Conditionales, zakładne.

Lub/1778, s. 165

Znaczenia łączeń są różne: sprzęgające (Coniunctiones Coniunctivae): и, же, также tak też [...] Rozdzielające (Disiunctivae): или czyli, либо albo [...] Warunkowe (Conditionales): буде bądź, ежели jeżeli [...] Przeciwne (Contrariae): но lecz, однако jednak [...] Przyczynodajne (Causales): ибо albowiem, понеже ponieważ [...] Wnioskowe (Illativae): и такъ a tak, по сему podług tego.

Gott/1794, s. 43

Conjunctiones, spoyniki. copulativæ, spaiaiące. adversativæ, sprzeciwiaiące. causales, przyczynę znaczące. exclusivæ, wyłączaiące. concesivæ. pozwalaiące. conditionales, warunkowe. ordinativæ, porządkowe. illativæ, wnioskowe.

Szum/1809, s. 33

Spojniki, z powodu rozmaitego znaczenia swego, dzielą się na 12. następujących gatunków:

1) Początkowe (praepositivae), [...].

2) Środkowe (postpositivae), [...].

5) Warunkowe (conditionales), np. jeżeli to, pod kondycją że, jeżeli tylko.

Szum/1809, s. 232

Warunkowy, conditionalis.

Powiązane terminy