terminów gramatycznych online
spójnik warunkowy
Język: polski
- Część II. Rozdz. 2. Odmiany. (Fleksya) : Jes/1886
- Część III. O przymiotniku. O słowie i imiesłowie: Jak/1823
- Część III. O układaniu wyrazów na utworzenie zdania i łączeniu zdań między sobą: Mucz/1825
- Część druga prawideł gramatycznych, czyli odmiennia: Szum/1809
- Część trzecia. Rzecz o słowach: Such/1849
- Dodatek trzeci: Szum/1809
- O Partykułach: Malin/1869
- O Słowie: Malin/1869
- O zdaniu złożoném: Gr/1861
- Składnia: Kurh/1852
- Spójnik: Br/1848
- Словопроизведенiе [Źródłosłów]: Grub/1891
Cytaty
Spojniki, z powodu rozmaitego znaczenia swego, dzielą się na 12. następujących gatunków:
1) Początkowe (praepositivae), [...].
2) Środkowe (postpositivae), [...].
5) Warunkowe (conditionales), np. jeżeli to, pod kondycją że, jeżeli tylko.
Warunkowy, conditionalis.
Spójniki warunkowe zowiemy te, które wiążą zdania takie, z których jedne warunkiem są drugich: te są jeśli, jeżeli, chyba, chyba że, byle.
Oprócz malowania tego powszechnego względu, mają spójniki szczególne jeszcze znaczenie swoje, od którego różnie są nazwane, jako to: [...] i) Warunkowe, wiążą zdania takie, z których jedne są warunkiem drugich, te są: jeśli, jeżeli, chyba że, byle.
Jak się dzielą spójniki? [...] 1). Na łączące [...]. 2). Na przeciwnicze [...]. 3). Na wyłączające [...]. 4). Na czasowe [...]. 5). Na warunkowe. Takiemi są: Jeśli, (jeżeli), chyba [...]. 6). Na przyczynowe [...]. 7). Na wnioskujące [...]. 8). Na twierdzące [...]. 9). Na objaśniające [...].
Względem znaczenia są spójniki: [...] 6. Warunkowe: li, jeśli, jeżeli, chyba że.
Do połączenia zdań spółrzędnych służą spójniki: Zgodne: i, téż, także, tudzież, oraz. Sprzeczne: zaś, a, ale, lecz, tudzież jednak, atoli, przecię, które odpowiadają spójnikom przyzwalającym choć, chociaż, jakkolwiek, wszakże. Wyborcze: lub, albo, które gdy się powtarzają, mogą być zastąpione wyrazami: czy — czy; już —już; bądź — bądź; częścią— częścią i t. p. Przeczące: ani, ani; ni, ni; którym przeciwne mają znaczenie i — i; nie tylko — lecz i. Warunkowe: jeżeli, jeśli. Przyczynowe: bo, bowiem, albowiem, gdyż, ponieważ, (dla tego) że. Wnioskujące: zatém, więc, przeto, tedy.
Spójniki spółrzędne są:
1.Zestawne, wyrażające zestawienie dwóch lub więcéj myśli na podstawie podobieństwa i pokrewieństwa: [...].
6.Przyczynowe:
a) Powodowe: bo, bowiem, albowiem, gdyż, [...].
e) Warunkowe: w takim razie, w tym przypadku, przy danéj sposobności, inaczéj, n. p. Wielkiéj od ciebie doznałem przysługi; przy danéj sposobności nie zapomnę się odwdzięczyć.
Spójniki podrzędne są:
1)Spajające: [...].
6)Przyczynowe w obszerniejszym znaczeniu:
a) Przyczynowe w ściślejszém znaczeniu: [...].
e) Warunkowe: jeśli, jeżeli, gdyby, chyba że, n. p. Będziesz miał przyjaciela, jeśli umiesz być przyjacielem.
[...] Tryb warunkowy różni się co do swego zewnętrznego składu od trybu życzącego o tyle, że się obyć może bez spójnika, a w takim razie w czasie teraźniejszym przyczepiá aorist ty do jimiesłowu mającego się spájać słowa, w czasie zaś przeszłym do jimiesłowu posiłkującego był. Tu jeszcze náleży nadmienić, że formy trybu warunkowego nie oznaczają bynajmniéj warunku, który się wyráżá formą trybu życzącego, zwykle ze spójnikiem warunkowym gdy, lecz jedynie czynność nastąpić mogącą po spełnieniu się pewnego warunku [...].
Prof. Muzkovsƙi v svojéj gramatyce vydaɳá krakovsƙego z r. 1849 na str. 194 i nástępnéj ðeli spójɳiƙi vedług jiɦ znazeɳá v moɣe na 11 gatunkóv, jaƙeⴅi są: […] 6. Varunkove vyrázają varunek: by, ƙedy, jeƶli, jeƶeli, gdyby, byle, ɦyba, a po zdaɳu pɍezącim: ɦyba ƶe [...].
Przyrostek li, znaczy to samo, co pytające: czy, czyli lub warunkowe: jeżeli, np. dali Bóg! (zamiast jeżeli da Bóg), daszli mu zapłatę? (czy dasz mu zapłatę?)
Союзы бываютъ: [...] 6) Условные, warunkowe, – jeśli, jeżeli, żeby, gdyby, chyba.