terminów gramatycznych online
rzeczownik własny
Język: polski
Cytaty
Rzeczowniki dzielą się na: […] 2. Własne i pospolite; np. Wisła, woda.
Pisze się przteo początkowa litera większa. [...] W rzeczownikach szczególnych czyli własnych. Do tych należą imiona i nazwiska osób, tudzież nazwy narodów, części świata, krajów, miast, wiosek, i innych miejsc, oraz gór, mórz, jezior, rzek; imiona istot usobionych, tudzież imiona dawane niekiedy zwierzętom i rzeczom nieżywotnym, jakiemi są niektóre gmachy, okręty, dzwony i t p. na koniec tytuły dzieł.
Rzeczowniki [...] własne czyli szczególne są te, które tylko jednéj rzeczy służą, np. Kraków, Łęczyca, Polska.
Rzeczownik, a, lm. i, m. gram. v. Imię rzeczowne; część mowy należąca do odmiennych; obejmuje wyrazy będące nazwami rzeczy jakichkolwiek, w najobszerniejszém znaczeniu; rzeczownikiem jest każda nazwa istoty żyjącéj, tworu przyrodzenia, dzieła rąk ludzkich, wyobrażenia umysłowego. Rzeczowniki ze względu na znaczenie tego czego są nazwą, dzielą się na: a) żywotne, będące nazwą istot żyjących, a te jeszcze na ludzkie i zwierzęce; b) nieżywotne, będące nazwą istot lub wyobrażeń niemających życia widocznego takiego jak w ludziach i zwierzętach; c) własne v. szczególne, które służą wyłącznie jednéj rzeczy; d) pospolite v. ogólne, które służą do oznaczenia różnych rzeczy podobnych; e) zbiorowe, które pod postacią liczby pojedyńczéj wyrażają zbiór jednorodnych v. jednoprzymiotowych istot, rzeczy; f) liczebne, v. liczbowe (v. Liczbowniki), oznaczające lik, liczbę; g) porządkowe, wyrażające następstwo rzeczy za rzeczą; h) pierwotne, z których inne się formują; i) pochodne, z innych ukształtowane; j) zdrobniałe albo spieszczone, wyrażające małość drobność, albo też pieszczotę; k) zgrubiałe, które znaczą wielkość a razem niezgrabność i często wyrażają pogardę dla nazywanych niemi rzeczy; 1) słowowe, uformowane ze słów i przedstawiające w formie rzeczownika czynność lub stan oznaczony słowem, z tych uformowane od słów zaimkowych zowią się jeszcze zaimkowemi, a te wszystkie są rodzaju nijakiego. Rzeczowniki w języku polskim mają trzy odmiany, wyróżniające się rozmaitemi kształtami zakończenia : a) przez rodzaje, wyrażające płeć lub jéj podobieństwo, ob. Rodzaj; b) przez liczby pojedyńczą, podwójną i mnogą, ze względu czy rzeczownik wyraża jedną, dwie lub wiele osób albo rzeczy; c) przez przypadki v. spadki wyrażające stosunek rzeczy do rzeczy lub czynności do tego na co się wywiera.
Ze względu na znaczenie imienia rzeczownego dzielimy je na: [...] własne służące tylko pojedynczym osobom, miastom, krajom.
Rzeczownik podług przedmiotu, jaki oznacza, może być: [...] Własny czyli szczególny, który oznacza imiona, nazwiska ludzi, zwierząt, rzeczy, i pisze się zawsze przez dużą literę: Warszawa [...] Pospolity czyli ogólny, który nie pisze się przez dużą literę, i który oznacza rozmaite przedmioty żywotne lub nieżywotne, drzewo, roślina [...]
Każdy rzeczownik jest: własny lub pospolity. Niektóre bywają zbiorowe.
§ 18. Już z tych przykładów widać, że rzeczownikami mogą być wyrazy o bardzo różnym znaczeniu, dla tego też w gramatyce, wśród samych rzeczowników, odróżniamy rzeczowniki osobowe od rzeczowych, żywotne od nieżywotnych, zmysłowe od umysłowych, własne od pospolitych, zbiorowe od jednostkowych.
Rzeczowniki własne są to nazwy, nadawane poszczególnym przedmiotom dla wyróżnienia ich spomiędzy innych, podobnych przedmiotów, nap. Warszawa, Kraków, Wisła, Stanisław Staszic.
Odpowiednio do podziału pojęć na konkretne i oderwane, gramatycy dzielą rzeczowniki na zmysłowe i oderwane (oczywiście w przenośnem tych wyrazów znaczeniu); nadto według innych cech znaczeniowych na osobowe i nieosobowe lub rzeczowe (pies, dom), na jednostkowe (np. człowiek) i zbiorowe (np. lud), na pospolite i własne.
Rzeczowniki (substantiva) - wyrazy oznaczające osoby lub rzeczy (zmysłowe lub umysłowe), a) (imiona) ★pospolite (nomina apellativa), np. pies i ★własne (nomina propria) np. Karol.
Bardzo często istotę żywą, a czasem także rzecz, wyróżniamy spośród wielu, nazywając ją jedną tzw. rzeczownikiem własnym, np. Kościuszko, Stanisław, Warneńczyk, Polak, Francuz, Azor, Mruczek, Kraków, Racławice, Świnica, Zawrat, Dunajec, Hiszpania, Podole, Wicher, Jaskółka, Potem, Czas, rękawka, kujawiak. Jak widać, należą tu imiona, nazwiska, przydomki ludzi, nazwy narodów, zwierząt, krajów, miast, gór, rzek, ulic, budynków, utworów literackich, czasopism, dzieł sztuki, zabaw, tańców, uroczystości, instytucji.
Rzeczownik m III «część mowy obejmująca wyrazy odmieniające się przez przypadki i liczby, nie mająca w zasadzie mocji, określana, a nie określająca, oznaczająca osobę, przedmiot, pojęcie» [...] ∆Rzeczownik własny «rzeczownik będący imieniem własnym, nazwiskiem osoby, nazwą geograficzną itp., pisany zwykle dużą literą».