terminów gramatycznych online
rzeczownik pospolity
Język: polski
- Części mowy odmienne: Malecz/1882
- Część I (wstępna): Jes/1886
- Fleksja: Król/1922
- Nauka o wyrazach. Nauka o znaczeniu wyrazów: Król/1922
- Nauka o wyrazie: Kl/1939
- Nauka o znaczeniu wyrazów (semantyka): Szob/1923
- O rzeczowniku: Kam/1870
- O rzeczowniku i przymiotniku: Bor/1830
- O tworzeniu się w języku naszym przymiotnika: Malin/1869
- Pisownia: Kurh/1852
- Rozdział II. O Rzeczowniku: Szt/1854
- Rzeczownik: Br/1848
- Semantyka: PolTerm/1921
- Składnia: Kurh/1852
- Słowniczek: Gaert/1927
- Słownik, cz. II (P - Ż): SWil/1861
- Słownik, tom VII (Pri-R): Dor/1958–1969
- Wiadomości wstępne: Kr/1917
- Wstęp obejmujący pogląd na Głosownią i pojęcie Pierwoskładni: Malin/1869
- Znaczenie i życie wyrazów: Łoś II/1925
- Словопроизведенiе [Źródłosłów]: Grub/1891
Rzeczownik [...]. Ze względu na znaczenie rz. dzieli się na nazwy (imiona) własne — nomina propria (Staszek, Marysia, Mickiewicz, Zakopane [...]) i rz. pospolite — appellativa (stół, oko, krowa, piasek [...]).
Cytaty
Rzeczownik [...] — szczegulny, którego nazwisko jednej tylko służy osobie lub rzeczy: Jagiełło, Wilno, Wisła, Łysa-góra, i t. d. — pospolity, którego nazwisko służy wielu osobom lub rzeczom: książę, miasto, rzeka, góra, i t. d.
Rzeczowniki dzielą się na: […] 2. Własne i pospolite; np. Wisła, woda.
Mówi się także z rzeczownikami ogólnemi czyli pospolitemi: wyjechał na prowincyję, na wieś (dla przepędzenia czasu na wsi), poszedł na przedmieście, tudzież poszedł na miasto [...].
Toż samo powiedzieć można o takich wyrazach Rej (nazwisko), rej (rzeczow. posp. np. reje wodzić) i ryj (od słowa ryć) i t. p.
Rzeczowniki [...] pospolite są te, które służą każdéj rzeczy jednego rodzaju, gatunku i t. d., np. pies, ryba, drzewo.
Rzeczownik, a, lm. i, m. gram. v. Imię rzeczowne; część mowy należąca do odmiennych; obejmuje wyrazy będące nazwami rzeczy jakichkolwiek, w najobszerniejszém znaczeniu; rzeczownikiem jest każda nazwa istoty żyjącéj, tworu przyrodzenia, dzieła rąk ludzkich, wyobrażenia umysłowego. Rzeczowniki ze względu na znaczenie tego czego są nazwą, dzielą się na: a) żywotne, będące nazwą istot żyjących, a te jeszcze na ludzkie i zwierzęce; b) nieżywotne, będące nazwą istot lub wyobrażeń niemających życia widocznego takiego jak w ludziach i zwierzętach; c) własne v. szczególne, które służą wyłącznie jednéj rzeczy; d) pospolite v. ogólne, które służą do oznaczenia różnych rzeczy podobnych; e) zbiorowe, które pod postacią liczby pojedyńczéj wyrażają zbiór jednorodnych v. jednoprzymiotowych istot, rzeczy; f) liczebne, v. liczbowe (v. Liczbowniki), oznaczające lik, liczbę; g) porządkowe, wyrażające następstwo rzeczy za rzeczą; h) pierwotne, z których inne się formują; i) pochodne, z innych ukształtowane; j) zdrobniałe albo spieszczone, wyrażające małość drobność, albo też pieszczotę; k) zgrubiałe, które znaczą wielkość a razem niezgrabność i często wyrażają pogardę dla nazywanych niemi rzeczy; 1) słowowe, uformowane ze słów i przedstawiające w formie rzeczownika czynność lub stan oznaczony słowem, z tych uformowane od słów zaimkowych zowią się jeszcze zaimkowemi, a te wszystkie są rodzaju nijakiego. Rzeczowniki w języku polskim mają trzy odmiany, wyróżniające się rozmaitemi kształtami zakończenia : a) przez rodzaje, wyrażające płeć lub jéj podobieństwo, ob. Rodzaj; b) przez liczby pojedyńczą, podwójną i mnogą, ze względu czy rzeczownik wyraża jedną, dwie lub wiele osób albo rzeczy; c) przez przypadki v. spadki wyrażające stosunek rzeczy do rzeczy lub czynności do tego na co się wywiera.
[…] Do tych policzyć náleży rzeczowniki pospolite potocznéj mowy, których nágłos jest piérwiástkiem słównym […].
[…] Mało jest w naszym języku form przymiotnikowych używanych bez pojimka w znaczeniu rzeczowników pospolitych […].
Ze względu na znaczenie imienia rzeczownego dzielimy je na: [...] pospolite, które są nazwą wielu rzeczy tego samego gatunku.
Rzeczownik podług przedmiotu, jaki oznacza, może być: [...] Własny czyli szczególny, który oznacza imiona, nazwiska ludzi, zwierząt, rzeczy, i pisze się zawsze przez dużą literę: Warszawa [...] Pospolity czyli ogólny, który nie pisze się przez dużą literę, i który oznacza rozmaite przedmioty żywotne lub nieżywotne, drzewo, roślina [...]
Każdy rzeczownik jest: własny lub pospolity. Niektóre bywają zbiorowe.
Имя существительное бываетъ: 1. Нарицательное или общее, pospolite, которымъ называются всѣ предметы сходные между собою своими признаками, напр. człowiek, król, państwo, miasto, rzeka, góra, miesiąc, dzień, stół, książka, pióro, radość, tęsknota, и проч.
§ 18. Już z tych przykładów widać, że rzeczownikami mogą być wyrazy o bardzo różnym znaczeniu, dla tego też w gramatyce, wśród samych rzeczowników, odróżniamy rzeczowniki osobowe od rzeczowych, żywotne od nieżywotnych, zmysłowe od umysłowych, własne od pospolitych, zbiorowe od jednostkowych.
Rzeczownik. Rzeczowniki zmysłowe i oderwane (umysłowe), rzeczowniki pospolite i własne, rzeczowniki zbiorowe i jednostkowe.
Rzeczowniki dzielą się na: zmysłowe: zwierzę, stół, woda..., oderwane: cnota, pilność..., pospolite: ławka, pióro, książka..., imiona własne: Wisła, Warszawa, Tatry..., zbiorowe: tłum, ludzkość, zboże..., jednostkowe: Bóg, syn, dom...
Rozróżniamy deklinację rzeczowników: a) męską, rzecz. męskie zakończ. na spółgłoskę i zdrob. na o, b) żeńską, na a, i oraz na spółgłoskę zmiękczoną lub powstałą ze zmiękczenia, c) nijaką, na o-e, ę, d) mieszaną męskie rodowe na o i pospolite na a, nijakie obce na um.
Rzeczowniki pospolite są nazwami, nadawanemi całemu szeregowi przedmiotów jednakowych, nap. miasto, rzeka, człowiek.
Odpowiednio do podziału pojęć na konkretne i oderwane, gramatycy dzielą rzeczowniki na zmysłowe i oderwane (oczywiście w przenośnem tych wyrazów znaczeniu); nadto według innych cech znaczeniowych na osobowe i nieosobowe lub rzeczowe (pies, dom), na jednostkowe (np. człowiek) i zbiorowe (np. lud), na pospolite i własne.
Rzeczowniki (substantiva) - wyrazy oznaczające osoby lub rzeczy (zmysłowe lub umysłowe), a) (imiona) ★pospolite (nomina apellativa), np. pies i ★własne (nomina propria) np. Karol.
W odróżnieniu od własnych nazywamy inne rzeczowniki pospolitymi.
Rzeczownik m III «część mowy obejmująca wyrazy odmieniające się przez przypadki i liczby, nie mająca w zasadzie mocji, określana, a nie określająca, oznaczająca osobę, przedmiot, pojęcie» [...] ∆Rzeczownik pospolity «rzeczownik nie będący imieniem własnym (np. miasto, rzeka, człowiek)».