terminów gramatycznych online
spółgłoska niema
Język: polski
- Budowa wyrazów: Łoś II/1925
- Głoski. Znamiona. Czytanie.: Prz/1792
- Głosownia: Mał/1863, Mał/1879, Lerc/1877
- Główne przepisy: Łoś/1918
- IV. Rozwój polskiej terminologii gramatycznej po Kopczyńskim: Kor/1961
- O pismowni w języku polskim: Prz/1816
- Słownik, tom XI (suplement A-Ż): Dor/1958–1969
- Źródłosłowy rzeczowne i przymiotne: Trz/1865
Cytaty
Spółgłoski są dwojakie: Nieme i Przezpołgłośne.
Na nic się nie przygodzi Polakom staroświecki podział Społgłosek, gdzie jedne zwały się Połgłośnemi (Semivocales) a drugie Niememi (Mutae) dlatego przypuszczone od Łacińskich Grammatykow, iż oni jedne przywykli wygłaszać na ucho przed Samogłoską następującą, a drugiepo Samogłosce poprzedzającej.
Są [...] niektóre, których brzmienie i bez dodanéj samogłoski ma pewną trwałość, zbliżającą je niemal do samogłosek, takiemi są te trzy: ł, l, r, [...]; podczas gdy wszystkie takie, jak p, t, nazywamy niememi (mutae).
§. 74. Przyrostek -na. Przyrostek ten tworzy najprzód stałe imiesłowy czasu przeszłego strony biernéj od wielu czasowników piérwotnych, mianowicie na a, e i na spółgłoski nieme zakończonych i od wszystkich pochodnych.
Podług trwałości brzmienia dzielą się spółgłoski na nieme, płynne i pośrednie. Nieme spółgłoski są te, których brzmienie zaraz po wymówieniu bez dodania jakiej samogłoski niemieje, np. brzmienie spółgłosek: b, d, t; dopiero dodana którakolwiek samogłoska, nadaje tym spółgłoskom trwałości przemienia, np. be, de, te. Spółgłoski nieme są: b, d, f, g, h, ch, k, t, p, w.
Wspomnieć tu jeszcze należy o różnicy zachodzącej pomiędzy spółgłoskami pod względem większéj lub też mniejszéj trwałości brzmienia. Niektóre bowiem spółgłoski bywają nazywane nieme (mutae), ponieważ brzmienie ich tak jest momentalne, że głoska taka, skoro tylko wymówiona zostanie, natychmiast się urywa i niejako niemieje: niemymi są k, g, t, d, p, b.
Wreszcie tę samą zasadę trzeba zastosować do nazwisk z ostatnią spółgłoską niemą np. Combes.
Suf. żeński -da < -ьda po spółgł. niemych, -da po płynnych: kłoda < *kol-da por. stp. kołdrąb, gdzie rdzeń jest ten sam, co w kolę, kłóć; kłoda bowiem znaczy nie cały pień drzewa, ale rozszczepiony [...].
Niemy niemi 1.—5. p. tom V. jęz. Samogłoska, spółgłoska niema «litera oznaczająca samogłoskę lub spółgłoskę nie wymawianą w wyrazie, np. we francuskim e nieme, h nieme».
Podobną popularność, jaką za czasów Oświecenia zyskał podręcznik Kopczyńskiego, w drugiej połowie dziewiętnastego wieku osiągnęła gramatyka A. Małeckiego [...].
Phonetica — głosownia, litera vocalis a, e, o — otwarta, á, é, ó — pochylona, consonans palatalis — pieszczona, gutturalis — podniebienna, explosiva — niema, spirans — zetknięta, przytknięta, fortis — mocna, lenis — słaba.