terminów gramatycznych online
consonans muta
Język: łaciński
- De Ortographia: Mora/1592
- De Prosodia: Kon/1759
- Fizyjologiczny opis spółgłosek: Malin/1869
- Głosownia: Mał/1879
- Index: Kn/1644 (I wyd. 1626)
- Introduction à la grammaire / Wprowadzenie do gramatyki: Fook/1768
- Literae: Cell/1725
- O nauce dobrego pisania i czytania: Lub/1778
- O pismowni w języku polskim: Prz/1816
- Przypisy do grammatyki na klasę III: Kop/1783
- Rozdział V. O iloczasie: Kop/1783
Cytaty
Quomodo subdividuntur Consonantes? In Mutas et Semivocales. Mutae dla tego są názwáne, iże ich zgołá bez przydánej vocalem nie słycháć, albo że z siebie dźwięk i głos tępszy wydáją, á niż Semivocales, to jest, głośniejsze álbo od połu brzmiące. Quot sunt Mutae? Nouem. B C D F G K P Q T. Quot sunt Semivocales? Septem. L M N R S X Z.
K consonans muta supervacanea. Priscian. v. C suprà.
Consonantes, są, niektore Liquidae, głośne, jáko to, L, M, N, R. Inne zás, są, Mutae, nieme, ktorych rozeznánie w Prosodiej, jest potrzebne. Tám też należy, X, i Z, ktore Duplices, sowitymi, názywáne bywáją.
Quotuplices sunt Consonantes quod attinet ad Prosodiam? Duplices: aliae Mutae, quibus in pronuntiatione postponitur vocalis , & sunt octo b, c, d, g, k, p, q, t. Aliae semi vocales, quibus vocalis anteponitur sunt itidem octo f, l, m, n, r, s, x, z.
On nomme les autres Lettres Consonnes, ou Consonantes á cause qu'elles ne donnent point de son d'elles mêmes. On distingue les Consonnes en Semivoïelles, et Muettes: On a celles-ci lorsqu'on met la voïelle après be ce de ge ka pe qu te.
[...]
Inne litery zowia się Consonantes, lub Consonae, ponieważ przez się same nie brzmią. Te się dzielą na Semivocales wpułbrzmiące, i Mutas Nieme. Mutae są te, ktore mają po sobie Vocales, jako to be, ce, de, ge, ka, pe, qu, te.
Dzielą się Rossyjskie Litery na Samobrzmiące (Vocales), Zgodnobrzmiące (Consonantes) i Nieme (Mutae)... Niemych dwie: Ъ.Ь.
Przez następstwo, rozumié się ta okoliczność, gdy po Samogłosce następują spółgłoski. Spółgłoski u Łacinników jedné się zowią przedmowné (semi vocales), w których wymáwianiu wprzód brzmi samogłoska, niż spółgłoska, jakié są: f, l, m, n, r, s, z tych cztéry té, l, m, n, r, zowią się łagodné (liquĭdae). Drugié spółgłoski zowią się pomowné (mutae) w których wymáwianiu wprzód brzmi spółgłoska, niż samogłoska, jakié są: b, c, d, g, p, q, t. Spółgłoska b, nié uwáżá się w Iloczasie, tak, jak gdyby jéj nié było. Trzecié spółgłoski zowią się zadwójné (duplices) z których jedna wáży w Iloczasie za dwie, jakié są: j, x, z.
Do następstwa słabégo trzy są warunki istotnie potrzebné: piérwszy, żeby samogłoska w piérwotnym wyrazie była krótka: drugi, żeby po samogłosce następowały dwie spółgłoski, i to jeszcze wprzód pomowná (prius muta quam liquida), a po niéj łagodná trzecia, ażeby té obiedwie spółgłoski łączyły się w zgłoskowaniu z następującą samogłoską.
Na nic się nie przygodzi Polakom staroświecki podział Społgłosek, gdzie jedne zwały się Połgłośnemi (Semivocales) a drugie Niememi (Mutae) dlatego przypuszczone od Łacińskich Grammatykow, iż oni jedne przywykli wygłaszać na ucho przed Samogłoską następującą, a drugiepo Samogłosce poprzedzającej.
Spółgłoski twarde czyli piérwotne. Chwilowe (mutae).
Wspomnieć tu jeszcze należy o różnicy zachodzącej pomiędzy spółgłoskami pod względem większéj lub też mniejszéj trwałości brzmienia. Niektóre bowiem spółgłoski bywają nazywane nieme (mutae), ponieważ brzmienie ich tak jest momentalne, że głoska taka, skoro tylko wymówiona zostanie, natychmiast się urywa i niejako niemieje: niemymi są k, g, t, d, p, b.