terminów gramatycznych online
zaimek osobisty
Cytaty
Zaimki [...] názywáją sie téż Osobisté, po Fr. Personnels, że znáczą osobę, jáko to, ja ty on.
Formá kóniugowánia Recyproków, Recyproká, po Fráncusku, Réfléchis zowią sie u Fráncuzów té, ktoré sie ták náchyláją, jáko czyniącé, ále przybiéráją záimki osobisté w spadku oskarżájącym.
Osobisty Zaimek.
Zaimki Osobiste [...] Są te ktore wprost znaczą Osoby, i wymawiają się zamiast Osob.
P. Czy są jeszcze inne Zaimki Osobiste? O. Jest ich jeszcze dwa, ktore obadwa są Trzeciej Osoby. Zaimek Wsobny (le Pronom réfléchi) soi, się lub siebie; i ogolny Zaimek on.
Zaimki są piąciu rodzajów [...] osobisté są te I ja, thou ty, he on, she ona, we my, you albo ye wy, théy oni, oné.
Zaimki osobisté kładą się z słowami i nie powtarzają się za każdém słowem, kiedy jeden zaimek należy do wszystkich słów np. We went and took a walk together, poszliśmy i odprawiliśmy razem przechadzkę.
Zaimki dzielą się na sześć gatunków:
1) Na osobiste (personalia), np. ja, ty, on, ona, ono, my, wy, oni, one.
[Pronomina] Per[s]onalia. [Zaimki] Osobiste.
Zaimki, wyrażające trzy osoby, tj. tę, która mówi, do któréj i o któréj lub o czém mówi, zowią się osobiste, i tych jest trzy: na wyrażenie osoby mówiącéj, którą zowiemy piérwszą, służy zaimek ja, a jeśli takich osób jest więcéj, my. Osobę drugą nazwaną, do któréj się mówi, wydaje zaimek ty; kiedy takich jest więcéj nad jednę, wy; osobę, o któréj jest mowa, którą zowiemy trzecią, wyraża zaimek on, jednę; oni więcéj nad jednę.
Słowo zgadza się z zaimkiem osobistym, lub z innym podmiotem, czy wyraźnym lub domyślnym, w liczbie, rodzaju, i osobie, np. ja byłem, siostra była; w pierwszym razie domyślamy się Konstanty i t. d. w drugim ona.
Najpierwszym przedmiotem dla człowieka był sam człowiek i jego towarzyszka, i jego potomstwo, i dlatego nazwy te najpierwéj musiały być nadane, które dziś po grammatycznemu zaimkami osobistemi nazywamy ja, ty, później nieobecną osobę nazywano on.
Zaimki osobiste oznaczają osoby działające.
Odróżnić trzeba Zaimek osobisty on, ona, ono; jego, jéj od wskazującego, który się porządnie odmienia. P. onego, onéj, C. onemu, onéj itd.
Zaimki osobiste odmieniają się przez liczby i przez rodzaje ale tylko w trzéciej osobie liczby pojedyńczéj. Mają tylko przypadek piérwszy i podmiotowy, czyli czwarty polski. [...] Zaimki osobiste zastępując miejsca imion, osób lub rzeczy, uwalniają od ustawicznego ich powtarzania, i dla tego słusznie tak są nazwane.
Zaimki osobiste zgadzają się z imionami, których miejsce zastępują w rodzaju, liczbie i osobie, a w tych dwóch ostatnich i ze słowami.
Używany bowiem dawniéj przymiotnik onego, onemu i t.p. należy do ukazujących, nie zaś dzierżawczych; powtóre, wyraz ten dla podobieństwa w 1 m przypadku z zaimkiem osobistym, był niedogodnym pod względem jasności, a dla jednoznaczności z wyrazami ów, tamten, stał się niepotrzebnym.
Połączenia zdań głównych ściągających się do téjże saméj osoby lub rzeczy, albo téż do tego samego czasu i miejsca. Zdania te łączą się z sobą za pomocą zaimków osobistych, liczebników porządkowych, oraz spójników pojedyńczych (oдинакiе союзы), np. i, oraz, tudzież, lub, i t. p.
Zaimki osobiste są te, które zastępują miéjsce osób wyraźnych, lub innych rzeczy za takie uważanych, te są: ja, tym, on, ona, ono, siebie.
Okazało się w przypadkowaniu zaimków osobistych, że one w niektórych przypadkach mają po kilka osobnych i wcale różnych zakończeń. [...] Uważając przeto rozmaite zakończenia i stósunki rzeczownych zaimków położonych, tak samych jak łącznie z innemi częściami mowy, można je wszystkie podzielić na złączne, rozłączne i obojętne.
Zajimek oznaczá stosunek mówiącego do osoby lub osób, do których albo o których przemawiá, a takiemi są tak zwane zajimki osobiste já, ty, on […].
Wszelkie zajimki oznaczające osobę 3cią dzielą gramatycy według jich znaczeniá jak następuje: 3. Zajimki dzierżáwcze (pronomina possesiva), zostające w etymologicznym związku z zajimkami tak osobistemi, jak i ze zwrotnym, jako to: mój, tvój, svój, nas, vas. Te zajimki, przydáwane do rzeczowników, oznaczają włásność czyli dzierżenie lub náleżytość rzeczy do jednéj lub do kilku osób [...]. Zajimek tedy svój jest zwrotny, dzierżáwczy i może oznaczać włásność każdéj ze trzech osób [...].
Rozpatrzywszy się w budowie i ustroju temátów słowa polskiego w poprzedzających paragrafach, przystępujemy teráz do jego spájaniá. Każdá forma jednolitá, urobioná od tematu słównego, albo wyráżá w temácie orzeczenie (praedicatum), w końcówce podmiot (subjectum), albo jest przymiotnikiem lub rzeczownikiem słównym, którego końcówki niczym jinnym nie są, jak tylko pogłosami. Ponieważ podmiotem zdaniá może być osoba, którá mówi, lub osoba, do któréj się mówi, albo o któréj jest mowa, przeto te końcówki, jak i formy niemi urobione nazywać będziemy osobowemi, które się oznaczają tak w semickiéj jak i w jafeckiéj rodzinie językowéj, a następnie i w mowie słowiańskiéj szczątkami zajimków osobistych, jakkolwiek niekiedy skażonemi [...].
Zaimki osobiste kładą się za imiona czy też istotniki osób, wchodzących do mowy, mianowicie téj, która mówi, téj do któréj się mówi, i téj o któréj się mówi […].
Zaimki, według wewnętrznéj swéj istoty, dzielą się na osobiste, zwrotny, dzierżawcze, pytające, względne, wskazujące i nieokreślne.
Jeżeli podmiotem są zaimki osobiste: ja, ty, on, ona – ono; my, wy, oni, one, w takim razie zwykle w zdaniu je wypuszczamy, gdyż w naszym języku łatwo z czasownika osobę odgadnąć możemy, np. Wygrałeś. Napisaliśmy. Stój! Idźmy. Piszcie.
Zaimek podług rozmaitego swego znaczenia bywa: osobisty, zwrotny, dzierżawczy, ukazujący, pytający, względny i ogólny. [...] Zaimek osobisty oznacza osobę działającą, np. ja, ty! on, ona, ono, my, wy, oni, one.
[Zajimki] Osobiste.
Sam Sami
Samego Samych
Samemu Samym
Samego Samych [...]
Sama Same
Samej Samych
Samej Samym [...].
Jeżeli kto szuka i pyta nas, wnet zapytujemy: kto. co! kogo czego? Mamy zatem zajimek 1 szukający, 2 wskazujący bliżej, 3 wskazujący dalej, 4 wsk. najdalej, 5 osobisty Sam, 6 Względny który, 7 osobowy objasniający Ja, Ty, 8 Dzierżawczy, 9 przymiotnikowy Jaki, Jaka. Odp. Taki, Taka, 10 własności czyj, czyja; 11 nieokreslne rozmaite.
Zaimki mają w mowie naszej różne przeznaczenie. I tak:
a) Jedne zastępują imiona osób i dlatego zowią się [zaimkami] osobistemi.
Między wszystkiemi zaimkami mają znowu zupełnie odrębną odmianę zaimki osobiste i zaimek zwrotny.
Zaimek osobisty 3-éj osoby.
W IV. przyp. l. p. zaimków osobistych mię, cię, się i wskazuj. tę.
Zaimki ja, ty, my, wy, których używamy zamiast imienia osoby, która mówi, albo do której się mówi, nazywają się zaimki osobiste.