wyrażenie przysłówkowe

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Mucz/1825
• Rew/1845
• Such/1849
• Łaz/1861
• Mał/1863
• Malin/1869
• Kam/1870
• Mał/1879
• Jes/1886
• Kr/1917
• ZwO/1924

Wyrażenia przysłówkowe, zachowują jeszcze ślady liczby podwójnéj, używanéj w imionach téj formy np. dwie lecie za dwa lata, mądréj głowie, dość dwie słowie […].

Wyrażenia przysłówkowe są te; a) w których przyimki swój rząd tracą np. chłop w chłop, koń w koń; bo właściwie bydź powinno: chłop w chłopa, koń w konia [...].

[...] Ślady postaci nieokreślonéj dochowały się do dziś dnia: 1. W tych przymiotnikach i zaimkach, które się kończą w rodz. męskim na spółgłoskę, a w rodz. nij. na o, jako to: rad-a-o, wart-a-o […]. 2. Przymiotników: winien, powinien używamy jako określników w rodz. nij. w postaci określonej (na e), ale jako orzeczniki (z wyraźną lub domyślną złączką jest) zachowały postać nieokreśloną (na o), osobliwie w wyrażeniu trzecio-osobowém, np. Gdy winne dziecię błąd swój uznaje, przebaczyć mu należy [...]. 3. W rodzaju męskim używamy niektórych przymiotników w postaci określonéj (na y), gdy są określnikami rzeczownika; w postaci zaś nieokreślonémi, gdy są orzecznikami, jako to: winny i winien [...]. 4. Następujące przymiotniki ze zmianą zakończenia zmieniają znaczenie: mocny jestem (mam siłę), mocen jestem (mam władzę) [...]. 5. W męskim rodzaju dochowały końcówkę nieokreśloną przymiotniki utworzone z imion na: ów, in, yn, np. Janów, Janowa [...]. 6. Nareszcie dochowały się odmiany rzeczownikowe: a). W 2im. p. liczebników złożonych z pół, np na rodzaj męski i nijaki: półtora (zamiast. półwtora) funta [...]. b). W wyrażeniach przysłówkowych, np. z polska [...]. c). W przysłówkach przymiotnych na o i e zakończonych, w których o jest rzeczownikową końcówką 4go p.; e zaś końcówką 7go p., np. daleko, pięknie.

Adverbia Numeralia. Na pytanie ilekroć? ile razy? odpowiadamy także opisowo: raz, dwa razy, trzy razy [...] albo: dwa kroć, trzy kroć [...]. Są to przysłówkowe wyrażenia, przeto deklinacyi także nie mają.

W wyrażeniu przysłówkowym dotyɦzás, forma zás nie jest mianownikiem liczby pojedyńczéj, lecz starosłowiańskim dopełniáczem liczby mnogiéj i dlá tego a pochylać się powinno.

[...] Jakoż nie mámy przysłówków pojedyńczych od przymiotników oznaczających materyją lub masę, s któréj rzecz jaká jest zrobioná, jako to: [...] złoty, stálovy, srebrny [...] itd., jako téż przymiotniki oznaczające náleżenie do czegoś, czyli jednym słowem wszelkie przymiotniki dzierżáwcze, jako to: ojcóv, panóv, królóv [...] itd. Jednakże przymiotników dzierżáwczych, tak jak i zajimków dzierżáwczych celowniki liczby pojedyńczéj w rodzaju nijakim wchodzą, jakośmy to powyżéj widzieli, s przyjimkiem po w skłád wyrażeń przysłówkowych, np. po paɳsku, po królevsku [...] itd. Nakoniec przymiotniki dzierżáwcze s przyjimkiem z i dopełniáczem bezpojimkowym składają wyrażeniá przysłówkowe, jako to: s paɳska, s ɦłopska [...].

Przysłówki służą do określenia okoliczności słowa, i stosownie do tego, jakie względy wyrażają przy niem, dzielą się na przysłówki wyrażające okoliczności: [...] 10. Sposobu, np. milczkiem ukąsić, ukradkiem spoglądać. [...] Właściwie nazywają się wyrażeniami przysłówkowemi, bo są to rzeczowniki, które w 6-ym przypadku wzięte pokażą nam sposób jakim coś się stało.

UWAGA. O przysłówkowych wyrażeniach jest bliższe objaśnienie, zamieszczone w składni rządu.

Adverbia Numeralia. Na pytanie ilekroć? ile razy? odpowiadamy także opisowo: raz, dwa razy, trzy razy [...] albo: dwa kroć, trzy kroć.

Są to przysłówkowe wyrażenia, przeto deklinacyi także nie mają.

Jaką częścią mowy był dodatek nieskończenie w zdaniu poprzedniem? (przysłówkiem); a jaką częścią mowy jest dodatek z serca w zdaniu powyższem? (jest także wyrażeniem przysłówkowém, ponieważ odpowiada na przysłówkowe pytanie: skąd?).

Forma staropolska narzędnika im zachowała się tylko w wyrażeniu przysłówkowym: im - tym; np. im prędzej, tym lepiej; im dalej w las, tym więcej drzew itp.

Orzeczeniem właściwym w zdaniu bezpodmiotowym bywa najczęściej:

1) imiesłów przeszły bierny w formie nieosobowej (właściwie w formie mianownika liczby pojedyńczej rodzaju nijakiego): Zwolniono konie, puszczono na paszę, odjęto hełmy [...].

2) druga osoba liczby pojedyńczej, użyta w wyrażeniach ogólnych: Cierpliwością i pracą dobijesz się celu. [...].

3) trzecia osoba liczby pojedyńczej, użyta nieosobowo (w czasie przeszłym rodzaj nijaki): Na płacz mi się zbiera. Błyska się [...].

4) bezokolicznik: Słychać wesołe pląsy i śpiewanie. Brodziński.

5) łącznik jest (najczęściej opuszczany), było, będzie — z przysłówkiem lub wyrażeniem przysłówkowym: Wszędzie dobrze, ale w domu najlepiej.

Oprócz tych istnieją jeszcze wyrażenia przysłówkowe, n. p.: ás cegas (ślepo), a cavallo (konno), á força (siłą) sem duvida (bez wątpienia) [...].