słowo złożone czasownik złożony, derywowany

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• SzyGram/1767
• SzyPocz/1770
• Lub/1778
• Szum/1809
• DwBg/1813
• Mucz/1825
• Bor/1830
• Ryk/1850
• Kurh/1852
• Szt/1854
• Mał/1863
• Malin/1869
• Kam/1870
• Malecz/1882
• Grub/1891
• Kr/1897
• Kor/1961

Przywara jest kadencyi, gdy jedno słowo będzie pojedyncze; drugie z niego złożone, lub oboje składające się z trzeciego, jak: daję, rozdaję; dostępuję ustępuję.

Przeciwnie, gdy nie jest słowo składane, albo złożone z takiego, ktore się zaczyna na s, to się pisze przez s, chyba, żeby się razem wymawiało i z i s, oboje pisać potrzeba, np. rosnę, roskazuję, rozstawiam, rozsyłam, rozstępuję się etc.

Czasow mają Rossyjskie słowa dziesięć: ośm od prostych, a dwa od złożonych. Od prostych. 1.) Terazniejszy (Praesens): трясу trzęsę [...] 2.) Przeszły niedoskonały (Praeteritum imperfectum): трясъ trząsł [...] 3.) Przeszły jednokrotny (Praeteritum unicum): тряхнулъ trząsnął [...] 4.) Dawno przeszły pierwszy (Plusquam perfectum primum): тряхивалъ trząsywał [...] 5.) Dawno przeszły wtóry (Plusquam perfectum secundum): бывало трясъ bywało trząsł [...] 6.) Dawno przeszły trzeci (Plusquam perfectum tertium): бывало трясывалъ [...] trząsywał [...] 7.) Przyszły niedoskonały (Futurum imperfectum): буду трасти będę trząsł, стану бросать [...] zacznę ciskać [...] 8.) Przyszły jednokrotny (Futurum unicum): тряхну trząsnę [...] Od złożonych. 9.) Przeszły doskonały (Praeteritum perfectum) na przykł: написалъ napisał, od пишу piszę; 10.) Przyszły doskonały (10. Futurum perfectum): напишу napiszę.

Przeszły doskonały mają proste słowa od swoich złożonych, na przykład. Хвалю chwalę, похвалилъ pochwalił, od похваляю pochwalam.

Ztąd dzielą się złożone słowa (Verba) na stałe (constantia) i przechodzące (transitovia). Stałe zostają się zawsze w jednym sprzężeniu, we wszystkich czasach. Przechodzące będąc w terazniejszym czasie pierwszego sprzężenia, w przyszłym są wtórego.

Ztąd się pokazuie. 1.) Ze przeszły niedoskonały złożonych słów pochodzi od dawno przeszłych prostych.

Wiele słów częstotliwych używają się tylko jako [słowa] złożone, np. rozkazywać przyczyniać, rozmyślać; a jako niezłożone, np. kazywać, czyniąc, myśląc, nie używają się.

[...] Przypadki: mnie, ciebie, tobie, sobie, siebie, używają się 1. w odpowiedziach, 2. kiedy z dobitnością mówimy i wtedy kładą się przed słowem; 3. po przyimkach, oprócz słów złożonych i rzeczowników słownych od nich pochodzących, 4. w zdaniach rozłącznych, np. przedsiębrać, przedsięwzięcie, np. komu obiecał? mnie [...].

Jak się odmieniają słowa pojedyńcze, tak téż czasują się słowa z nich złożone.

Drugi przypadek stoi [...]. 9) Wiele słów złożonych z przyimków do, na, nad, o, ob, od, po, prze, przy, u, wy, za, o, o których rządzie najlepiéj z słowników przekonać się można [...].

Słowo złożone: ukochać, wybielić, i t.d. jest to, w którego skład w chodzi inny wyraz, jako: do, na, nad, o, ob, od, po [...] niedopuścić, współdziałać. [...] (13) Jak Słowa i Imiosłowy, tak Rzeczowniki, Przymiotniki i Przysłówki, z tych się składają wyrazów. Słowo, dobrać, Imiosłow, dobrany, Rzeczownik, dobor, Przymiotnik, doborny, Przysłówek dobornie.

Przyimki w skład słów złożonych wchodzące, oprócz pierwotnego swojego znaczenia, mogą jeszcze wyrażać dokonanie czyli uskutecznienie działania, w słowie zawartego. Np. Złączyć, przeczytać, dopisać, i t. p.

Te są główniejsze nágłosy, które w języku naszym wchodzą w skłád jimion i słów złożonych.

Nim przystąpim do nauki o spájaniu form omównych, zastanówmy się pierwéj, że każdá czynność, działanie, stán lub jakikolwiek objáw podmiotu, oznaczony częścią mowy nazwaną słowem, odbywá się w czasie obecnym, lub odbywáł się w czasie przeszłym, lub odbywać się będzie w czasie przyszłym. Stąd wypływá potrzeba jednolitych form słównych, oznaczających czynność, stán itd. podmiotu zachodzącą, zaszłą lub wydarzyć się mającą w tych trzech dobach czasu. Mámy zatym w mowie Jafetidów trzy formy słowa jednolite, lub złożone czyli omówne w niedostatku piérwszych, które nazywámy czasem teraźniejszym, przeszłym i przyszłym. Lecz czynność przeszłá mogła zajść w przeszłości i nie być skończoną, dokonaną, lub téż została cáłkiem skończoną i dokonaną, s tego powodu są dwie formy słowa jednolite lub omówne według ustroju każdego w szczególności języka, które nazywámy czasem przeszłym niedokonanym i czasem przeszłym dokonanym.

Uwaga. Trybom: warunkowemu i życzącemu, w skład których dwa wchodzą wyrazy, t. j. słowo i spójnik, ostatnie w odmianie słowa przeznaczyłam miejsce, jako słowom złożonym.

Глаголы по составу своему бываютъ: [...] 2) Сложные, złożone, въ которомъ присоединены другія слова; напр. błogosławić, współdziałać, dodać.

Ląc się (bać się), od osnowy lęk-, mamy tylko w słowach złożonych, jak: przeląc się, uląc się... i to rzadko używanych.

Z języków nowożytnych wiek Oświecenia przynosi znaczne zainteresowanie językiem niemieckim, stąd zaczynają się pojawiać liczne przeróbki gramatyki J.K. Gottscheda [1766]. Już najstarsza z nich posiada nawet słownik terminologii rodzimej [...].

Verbum simplex — istne, wykładane, nieskładane, compositum — składane, złożone (s. 9), złączone (s. 175), terminatio — terminacyja, comparatio — porównanie: gradus positivus — stopień ani podwyższający, ani poniżający, comparativus — trochę podwyższający, poniżający, superlativus — nadto podwyższający, poniżający; tempus (im)perfectum — czas przeszły (nie)doskonały.

Dla rosyjskiego napisał go [podręcznik] M. Lubowicz [...] .

Nomen substantivum proprium — imię ist(ot)ne [...], verbum simplex — słowo proste, compositum — złożone; terminatio — kończenie, comparatio — porównanie: gradus positivus — stopień pokładny, comparativus — porównywalny, superlativus — przewyższalny, tempus (im)perfectum — czas przeszły (nie)doskonały, praeteritum unicum — jednokrotny, verbum frequentativum — uczęszczalne (s. 80).